Avrupa ve dünya savunmada ABD'ye ne kadar bağımlı?

Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından 10 Mart'ta yayımlanan Uluslararası Silah Transferi Eğilimleri Raporu, Avrupa'nın savunma alanında ABD'den bağımsızlaşmasının hiç de kolay olmadığını ortaya koydu.

Avrupa ülkeleri savunma harcamaları konusunda daha önce kimsenin düşünme ihtiyacı bile hissetmediği adımları atma çabasında.

Bunlar arasında, ABD Başkanı Donald Trump'ın yaklaşımının da etkisiyle savunma alanında Washington'a bağımlılığı azaltmak da var.

Rapor, Avrupa ülkelerinin Amerikan yapımı silahlara ne denli bağımlı olduğunu net şekilde ortaya koyuyor.

Rapora göre 2020-2024 döneminde NATO'nun Avrupalı üyelerinin ithal ettiği silahların yüzde 64'ü ABD tarafından tedarik edildi.

Bu oran 2015-2019 döneminde yüzde 52 seviyesindeydi.

ABD sadece Avrupa ülkelerine silah satışında değil küresel boyutta da ilk sırada.

ABD'nin küresel silah ihracatındaki payı 2015-2019'da yüzde 35 iken son dört yılda bu oran yüzde 43'e çıktı.

Son yirmi yılda ABD'nin silah ihracatında en büyük pay ilk kez Orta Doğu (yüzde 33) yerine Avrupa'nın (yüzde 35) oldu.

'Ya bize de yaparsa' endişesi

Trump, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy'le Oval Ofis'te yaşadığı ardından bu ülkeye askeri desteği askıya aldı.

Avrupa'da, "Ya bize de aynısını yaparsa" endişesini artıran bu tür hamleler savunma alanında ABD'ye olan bağımlılığın azaltılmasının gerekli olduğunu savunanların elini güçlendirdi.

Bu görüş her geçen gün zemin kazansa da SIPRI raporunun ortaya koyduğu gibi bugünden yarına gerçekleştirilebilecek bir hedef değil.

ABD isterse zorluk çıkarabilir

ABD savunma alanında teknolojik ve lojistik üstünlüğe sahip.

İstemesi halinde Avrupa silahlı güçlerine zor günler yaşatma potansiyeli de var.

Örneğin F-16 savaş uçaklarının üçüncü ülkeler tarafından başka bir ülkeye teslimi ABD'nin onayı olmadan mümkün değil.

Hava savunma sistemleri Patriot'lar, ABD füze göndermediği sürece işlevsiz.

HIMARS füzeleri için de durum pek farklı değil.

Bu füzelerin hedeflerini tam isabetle vurabilmesi için gerekli GPS koordinatları ABD'nin verdiği kodlara bağlı.

Askeri kaynaklara göre ABD, yeni nesil savaş uçakları F-35'lerin havalanmasını teknik olarak engelleme kapasitesine sahip.

Avrupa ülkeleri şu ana kadar müttefiklik ilişkileri ve ilkelere bağlılık çerçevesinde hareket ediyordu. Washington'ın desteğinden şüphe edilmiyordu.

Bu aşamadan sonra Avrupa ülkeleri için savunma sepetini çeşitlendirme ve Avrupalılaştırma opsiyonlarının kaçınılmaz olacağı yorumları giderek artıyor.

Bununla birlikte bazı yorumcular da Avrupa'nın önemli bir Amerikan silahları alıcısı olarak kalmayı sürdüreceğini düşünüyor.

SIPRI Silah Transferi Programı Kıdemli Araştırmacısı Pieter Wezeman, Avrupa'da bağımlılığı azaltma ve silah endüstrisini güçlendirme konusunda adımlar atıldığının altını çiziyor:

"Transatlantik silah tedarik ilişkisinin derin kökleri var. ABD'den ithalat arttı ve Avrupa'daki NATO ülkelerinin ABD'den sipariş ettiği yaklaşık 500 savaş uçağı ve çok sayıda başka silah var" dedi.

Avrupa hem alıyor hem satıyor

SIPRI'ye göre AB ülkeleri arasında en fazla silah satışı yapan ülke ise Fransa.

Fransa listede Rusya'yı geçerek ABD'nin ardından ikinci sırada yer aldı.

2020-2024 döneminde 65 ülkeye silah satışı yapan Fransa'nın diğer Avrupa ülkelerine yönelik satışı yüzde 187 arttı.

Bu artışta Yunanistan ve Hırvatistan'a yapılan satışlar ile Ukrayna'ya sağlanan silahlar etkili oldu.

Fransa'nın en iyi müşterileri ise Hindistan ve Katar.

Silah ihracatını yüzde 138 artıran İtalya 10'uncu sıradan altıncı sıraya yükseldi.

En çok silah satanlar listesinde 13'üncü sıradaki Polonya'nın silah ihracatı da yüzde 4031 arttı.

Silah alımlarında ise Avrupa'da ilk sırada genel listenin 13'ün sırasında yer alan İngiltere var.

Bu ülkeyi, yüzde 508 artış kaydeden Polonya izliyor. Ardından ise genel listede 17. konumdaki Hollanda geliyor.

AB ülkeleri arasında silah ithalatı en fazla düşen ülke ise İtalya (yüzde -27)

SIPRI, Avrupa kıtasında en fazla silah alımı yapan ülkenin 2022'den bu yana Rusya'yla savaşta olan Ukrayna olduğunu tespit etti.

Ukrayna'nın silah alımı son dört yılda yüzde 9627 arttı.

Türkiye ithalatını düşürürken ihracatını katladı

Savunma harcamaları ve yatırımları alanında son dönemde adından sıkça bahsedilen ülkeler arasında Türkiye de yer alıyor.

Türkiye'nin son dönemdeki hamlelerinin savunma alanındaki tablo üzerinde yarattığı etki SIPRI raporunda net şekilde görülüyor.

Türkiye, 2015-2019 döneminde küresel silah ihracatında yüzde 0,8'lik paya sahipti.

Bu oran 2020-2024 döneminde yüzde 1,7'ye yükseldi. Bu da yüzde 103'lük bir artış anlamına geliyor.

Türkiye son dört yıllık dönemde dünyanın en büyük 25 silah ihracatçısı ülke arasında 11'inci sırada yer aldı.

SIPRI verilerine göre bu dönemde Türkiye'den en fazla silah ithal eden ülkeler Birleşik Arap Emirlikleri, Pakistan ve Katar oldu.

Türkiye'nin silah ithalatının küresel silah ithalatı içindeki payı 2015-2019 döneminde yüzde 1,7 iken 2020-2024 döneminde yüzde 33'lük düşüşle %1,1'e geriledi.

En fazla silah ithal eden 40 ülke listesinde Türkiye, 22'inci sırada.

Türkiye'nin en fazla silah ithal ettiği ülkeler İspanya, İtalya ve Almanya oldu.

Diplomatik alanda Afrika açılımlarıyla dikkat çeken Türkiye, silah ihracatı alanında da etkin konumda.

SIPRI'ye göre güvenlik durumunun kötüleşmesiyle birlikte Batı Afrika ülkelerinin silah alımında son dört yılda 2015-2019 dönemine göre yüzde 100'lük artış söz konusu.

Türkiye de 2020-24 döneminde Batı Afrika'daki devletlerin en büyük tedarikçileri arasında yer aldı.

Çin yüzde 26'yla ilk sırada yer alırken bu ülkeyi yüzde 14'le Fransa izledi. Türkiye ise yüzde 11'le Rusya'yla birlikte üçüncü sırada yer aldı.

Rusya'nın silah satışında radikal düşüş

Rusya'nın silah satışında çok net bir düşüş söz konusu. SIPRI verilerine göre oran yüzde 62.

Wezeman'a göre bu düşüşün nedeni Rusya'nın Ukrayna savaşı nedeniyle sahada daha fazla silaha ihtiyaç duyması ve ABD ile müttefiklerinin uyguladığı yaptırımlar.

Rapor, Rusya'nın, 2020-2024 döneminde 33 ülkeye silah sattığına işaret ediyor.

Rusya'dan en fazla silah alışı gerçekleştiren ilk üç ülke Hindistan (yüzde 38), Çin (yüzde 17) ve Kazakistan (yüzde 11) oldu.