Azerbaycan ve Ermenistan arasında tartışmaya neden olan Zengezur Koridoru projesi hakkında neler biliniyor?

Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Ermenistan'a, " Türkiye ile Azerbaycan arasında coğrafi bariyer oluşturmama ve Zengezur Koridoru'nu açma" çağrısı yaptı.

Azeri lider, "Dört yıldan uzun bir süredir bunun [Zengezur Koridoru] müzakereler yoluyla çözülmesini istiyoruz. Daha ne kadar beklememiz gerekecek ve neden?" diye sordu.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise Aliyev'in açıklamalarına tepki gösterdi.

Paşinyan, "Bakü'ye resmi olarak, bölgedeki ulaşım bağlantılarını açmayı hedefleyen Barış Kavşağı adlı bir proje sunduklarını, bunun dışında gündemlerinde başka bir proje olmadığını" söyledi.

Peki Azerbaycan'ı ulaşım yollarıyla Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne ve devamında Türkiye'ye bağlamayı hedefleyen Zengezur Koridoru projesiyle ilgili neler biliniyor? Projeye bölge ülkeleri nasıl yaklaşıyor?

Proje nedir?

Ermenistan'ın en güneyinde yer alan eyalet, Syunik adını taşıyor.

Azerbaycan'da ise bu bölge için Zengezur ismi kullanılıyor.

Bu bölgenin doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti yer alıyor.

Zengezur Koridoru projesi ise bu bölgeden açılacak kara ve demiryolu ulaşımıyla Azerbaycan'ı doğrudan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ne bağlamayı hedefleyen projenin adı.

Daha geniş anlamda ise proje Azerbaycan'ı doğrudan Türkiye'ye bağlamayı amaçlıyor.

Azerbaycan ve Ermenistan arasında projeyle ilgili mutabakat var mı?

2020 yılındaki 2. Dağlık Karabağ Savaşı, Rusya'nın arabuluculuğunda imzalanan bir sona ermişti.

Anlaşmanın 9. maddesinde Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında ulaşım yollarının açılması öngörüldü. Bu maddede şu ifadelere yer verildi:

"Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti'nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti eder."

Metinde ayrıca, "Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni Azerbaycan'ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir" cümlesi yer aldı.

Azerbaycan bu madde ile iki ülkenin Zengezur Koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürdü.

Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini ancak bu maddede Zengezur adının kullanılmadığı gibi Bakü'nün talep ettiği şekliyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtti.

Azerbaycan 2023'teki son askeri operasyonuyla, 20 Eylül'de Dağlık Karabağ'da kontrolü ele geçirdi.

Dağlık Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçılar, silah bırakmayı ve Bakü yönetimiyle "bölgenin Azerbaycan'la yeniden entegre olması" için görüşmeler yapmayı kabul etti.

Ermenistan, kontrolüne daha fazla imkan veren "Barış Kavşağı" adlı alternatif bir proje öneriyor.

Girişim, Hazar Denizi'ni Akdeniz'e ve Basra Körfezi'ne bağlayarak Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan, İran ve Gürcistan arasında ticaret, enerji ve insan akışını kolaylaştırmak için önemli ulaşım ve iletişim altyapısı yatırımları öngörüyor.

İran projeye neden karşı çıkıyor?

İranlı yetkililer ise dönem dönem yaptığı açıklamalarla projeyle ilgili kaygılarını gündeme getiriyor.

Tahran başından beri Kafkaslar'da "jeopolitik değişiklikler" istemediğini belirterek .

İran, koridorun Ermenistan'a doğrudan kara erişimini kesebileceğinden endişe ediyor.

Son olarak Eylül ayında İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, projeyle ilgili, İran'ın komşu ülkelerinin sınırlarında herhangi bir değişikliğin ülkesi için kırmızı çizgi anlamına geldiğini ve "tümüyle kabul edilemez" olduğunu söyledi.

Arakçi'nin tepkisi, Rusya'nın Azerbaycan ve Ermenistan arasında bir barış anlaşması üzerinde mutabakatın sağlanması ve karadan bir koridor açılmasına yönelik çalışmalar konusunda "iletişimin açık tutulmasından" yana olduğunu açıklamasından sonra geldi.

Rusya, Azerbaycan ve Nahçıvan arasında genel olarak yeni ulaşım yolları açılmasını destekliyor.

İran da son dönemde Rus yetkililerinin açıklamalarını Moskova'nın Zengezur koridoru için Azerbaycan'a destek verdiği yönünde yorumluyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise son olarak 13 Temmuz'da yaptığı konuşmada şu ifadeleri kullanmıştı:

"Zengezur Koridoru özellikle Azerbaycan, Ermenistan ve İran herkesin çıkarına olacak stratejik koridordur ve bu koridor devreye girdiği anda İran da rahatlayacak, Azerbaycan da rahatlayacak.

"Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev için o koridor çok önemli. İnşallah oradaki raylı sistem devreye girdiği anda burada Azerbaycan çok çok rahatlayacak."

Bakan Uraloğlu'na göre son durum ne?

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu, 26 Aralık'ta yaptığı açıklamada, projeyle bağlantılı olarak Türkiye'deki ulaşım yolu inşaatının başlangıcıyla ilgili bahar ayını işaret etti:

"Bizim tarafa geldiğimizde 224 kilometre, ihalesini yaptık. Mevsim şartlarına göre baharda başlarız."

Uraloğlu, proje kapsamında Azerbaycan tarafında inşaatların bir kısmının bittiğini, bir kısmının devam ettiğini belirtti ve ekledi:

"Nahçıvan tarafında yaklaşık 178-180 kilometre var. Bir kısım iyileştirilecek, az bir kısmı yeniden yapılacak. Bunu Azerbaycan tarafı çalışıyor. Geldiğimizde, Zengezur Koridoru dediğimiz, 43 kilometrelik, Ermenistan tarafından geçişi ve yaklaşık 61 kilometrelik İran tarafından geçişiyle ilgili görüşmeleri Azerbaycan tarafı yürütüyor. Onlar netleştirdiği şekliyle yolumuza devam edeceğiz."

Uraloğlu, "Şöyle bir dört sene sonra bu koridorun tamamını inşallah hayata geçirmiş oluruz diye düşünüyorum" diye konuştu.

Aliyev ve Paşinyan son açıklamalarında neler söyledi?

Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev konuyla ilgili son açıklamasını 7 Ocak'ta beş TV kanalına ortak verdiği röportajda yaptı.

Aliyev, "Ermenistan'ın Türkiye ile Azerbaycan arasında coğrafi bariyer oluşturmama ve Zengezur Koridoru'nu açma" çağrısı yaptı.

10 Kasım 2020'deki Dağlık Karabağ ateşkes anlaşmasını hatırlatan Aliyev, "Sadece 10 Kasım deklarasyonunun hükümlerini yerine getirmeleri gerekiyor. Orada her şey açıkça belirtilmiştir" dedi.

Azeri lider, "Dört yıldan fazla bir süredir sabırlı davranıyoruz. Dört yıldan uzun bir süredir bunun müzakereler yoluyla çözülmesini istiyoruz. Daha ne kadar beklememiz gerekecek ve neden?" diye konuştu.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise Aliyev'in, aralarında Zengezur konusunun da bulunduğu açıklamalarını eleştirdi.

Haber ajansı Armenpress'e bir röportaj veren Paşinyan, Bakü'ye resmi olarak, bölgedeki ulaşım bağlantılarını açmayı hedefleyen Barış Kavşağı adlı bir proje sunduklarını, bunun dışında gündemlerinde başka bir proje olmadığını söyledi.

Paşinyan, "Barış Kavşağı, Ermenistan toprakları üzerinden Azerbaycan-Azerbaycan bağlantısı ve Azerbaycan toprakları üzerinden Ermenistan-Ermenistan bağlantısı da dahil olmak üzere bölgedeki tüm ulaşım bağlantılarının açılması anlamına geliyor" dedi.

Ermeni lider bu kapsamda Bakü'ye somut bir öneride bulunduğunu ekledi:

"Yeraskh-Sadarak-Ordubad-Meğri-Zengilan demiryolunun açılması konusunda Azerbaycan'a çok somut bir teklifte bulunduğumuzu daha önce açıklama fırsatı bulmuştum.

"Bu bir tekliften öte, somut sorunlara karşı somut bir çözümdür ve Azerbaycan'ın olumlu tepkisini bekliyoruz. Ardından anlaşma kağıt üzerinde belgelenecek ve demiryolunun bizim bölümlerinin inşasına başlayacağız."