Çin'in iyi eğitimli gençleri neden işçi, şoför ve film figüranı olarak çalışıyor?
Çin her yıl milyonlarca üniversite mezunu yetiştiriyor ancak bazı alanlarda bu yeni mezunlar için yeterli iş yok.
Çin artık bir tamircinin fizik alanında yüksek lisans derecesi aldığı, bir temizlik işçisinin çevre planlama alanında diplomasının bulunduğu, bir şoförün felsefe mezunu olduğu ve saygın Tsinghua Üniversitesi'nden doktora derecesi alan birinin yardımcı polis memuru olarak çalışmak için başvuruda bulunduğu bir ülke.
Bu örnekler gerçek ve Çin'in zor durumdaki ekonomisi nedeniyle bunlara benzer başka örnekler bulmak zor değil.
Sun Zhan, ülkenin güneyindeki Nanjing şehrinde garson olarak çalıştığı ev yemeği restoranındaki vardiyasına başlamaya hazırlanırken "Hayalimdeki iş yatırım bankacılığıydı" diyor.
25 yaşındaki genç kısa süre önce finans alanında yüksek lisans bitirmiş. Yüksek maaşlı bir işe girerek "çok para kazanmayı" umuyormuş ancak "Böyle bir iş aradım ama sonuç alamadım" diyor.
Çin her yıl milyonlarca üniversite mezunu yetiştiriyor ancak bazı alanlarda bu yeni mezunlar için yeterli iş yok.
Ekonomi zorda, emlak ve imalat dahil olmak üzere büyük sektörlerde duraklamalar yaşanıyor.
Genç işsizliği, durumu olduğundan iyi göstermek için rakamların ölçülme şekli değiştirilmeden önce yüzde 20'ye kadar çıkıyordu.
Değişikliğe rağmen Ağustos 2024'te hâlâ yüzde 18,8'di. Kasım ayından paylaşılan son veride yüzde16,1'e düşmüş durumda.
Seçtikleri alanda iş bulmakta zorluk çeken birçok üniversite mezunu artık yeterliliklerinin çok altında işler yapıyor, bu da aileleri ve arkadaşları tarafından yargılanmalarına yol açıyor.
Sun Zhan garson olarak çalışmaya başladığında, bu durum ailesi tarafından hoşnutsuzlukla karşılandı.
"Ailemin görüşü benim için büyük bir endişe kaynağı. Sonuçta uzun yıllar eğitim aldım ve oldukça iyi bir okula gittim" diyor.
Ailesinin iş seçiminden utandığını ve memur olmayı denemesini tercih edeceğini söylüyor, ancak "Bu benim seçimim" diye ekliyor.
Yine de gizli bir planı var. Garson olarak çalışırken restoran işini öğrenecek, böylece sonunda kendi yerini açabilecek.
Başarılı bir işletme kurarsa, ailesinin fikrini değiştirebileceğini düşünüyor.
Hong Kong Şehir Üniversitesi'nden Profesör Zhang Jun, "Çin anakarasındaki iş durumu gerçekten çok zorlayıcı, bu yüzden birçok gencin beklentilerini düşürmesi gerektiğini düşünüyorum" diyor.
Birçok öğrencinin daha iyi fırsatlara sahip olmak için daha yüksek diplomalar aldığını, sonrasında ise istihdam ortamının koşullarıyla yüzleştiklerini söylüyor.
Şanghay'da spor masajı kliniğinde stajyer olan 29 yaşındaki Wu Dan, "İş piyasası gerçekten zorlu" diyor.
"Yüksek lisans arkadaşlarımın çoğu ilk kez iş aradılar ve çok azı iş bulabildi."
O da Hong Kong Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde aldığı finans eğitiminin onu bu noktaya getireceğini düşünmüyordu.
Daha önce, Şanghay'da tarım ürünleri konusunda uzmanlaştığı bir vadeli işlem şirketinde çalışıyordu.
Hong Kong'daki eğitimini tamamladıktan sonra anakaraya döndüğünde, özel bir sermaye şirketinde çalışmak istedi ve birkaç teklif aldı ancak koşullarını beğenmedi.
Bu iş tekliflerinden hiçbirini kabul etmemesi ve bunun yerine spor hekimliği eğitimi almaya başlaması ailesi tarafından hoş karşılanmadı.
"Daha önce çok iyi bir işim olduğunu düşünüyorlardı ve eğitim geçmişim de oldukça iyi. Neden az para karşılığında fiziksel kuvvet gerektiren bir işi seçtiğimi anlamıyorlardı."
Partneri ile yaşadıkları eve kira ödemek zorunda olsalardı, mevcut maaşıyla Şanghay'da geçinemeyeceğini kabul ediyor.
İlk başlarda, kariyer değişimini destekleyen olmamış ancak tedavisi sayesinde yakın zamanda sırtındaki ağrı önemli ölçüde azalan annesi fikrini değiştirmiş.
Bir zamanların finans öğrencisi, artık yatırım dünyasında çalışmanın kendisine uygun olmadığını düşünüyor.
Spor yaralanmalarıyla ilgilendiğini, işini sevdiğini ve bir gün kendi kliniğini açmak istediğini söylüyor.
Prof. Zhang, "Çin'de mezunlar iş dünyasında iyi bir pozisyonun ne olduğu konusundaki düşüncelerini değiştirmeye zorlanıyor" diyor.
"Çin'deki birçok şirket, birçok teknoloji şirketi de dahil olmak üzere, oldukça fazla sayıda çalışanı işten çıkardı" diye ekliyor ve bunun gençler için "bir uyarı işareti" olarak görülebileceğini söylüyor.
Ayrıca, bir zamanlar mezunlara büyük iş fırsatları sağlayan ekonominin önemli alanlarının artık çalışanlara standart altı koşullar sunduğunu ve bu alanlardaki akla yatkın fırsatların tamamen ortadan kalktığını söylüyor.
Gelecekte ne yapacaklarını düşünürken işsiz mezunlar film ve televizyon sektörüne yöneliyor.
Büyük bütçeli filmlerin sahnelerini doldurmak için çok sayıda figürana ihtiyaç var ve Şanghay'ın güneybatısındaki Çin'in ünlü film yapım kasabası Hengdian'da oyunculuk işi arayan çok sayıda genç var.
Elektronik bilgi mühendisliği okuyan ve bir dizide korumayı oynayan Wu Xinghai, "Ben başrol oyuncusunun yanında göz doldursun diye duruyorum. Başrol oyuncularının yanında görünüyorum ama repliğim yok" diyor.
26 yaşındaki oyuncu, iyi görünümünün figüran olarak işe girmesine yardımcı olduğunu söylüyor.
İnsanların genellikle Hengdian'a gelip sadece birkaç ay çalıştıklarını söylüyor. Kalıcı bir şey bulana kadar bu onun için geçici bir çözüm.
"Çok para kazanmıyorum ama rahatım ve özgür hissediyorum."
İsmini vermek istemeyen Li, "Çin'deki durum bu, öyle değil mi? Mezun olduğunuz anda işsiz kalıyorsunuz" diyor.
Film yönetmenliği ve senaryo yazarlığı bölümünden mezun olmuş ve birkaç ay figüran olarak çalışmak için kaydolmuş.
"Buraya iş aramaya geldim ama hâlâ gencim. Yaşım ilerlediğinde düzenli bir iş bulacağım."
Ancak pek çok kişi istikrarlı bir işi hiçbir zaman bulamamaktan ve hayal ettiklerinden farklı bir konuma razı olmak zorunda kalmaktan korkuyor.
Çin ekonomisinin gidişatının güven vermemesi, gençlerin geleceklerinin belirsiz olduğu anlamına geliyor.
Wu Dan, çalışan arkadaşlarının bile kendilerini oldukça kaybolmuş hissettiğini söylüyor.
"Kafaları çok karışık ve geleceklerinin belirsiz olduğunu düşünüyorlar. İşi olanlar işlerinden memnun değiller. Bu pozisyonlarda ne kadar kalabileceklerini de bilmiyorlar. Ve mevcut işlerini kaybederlerse, ne yapacaklar?"
Wu Dan ise "akışa uyum sağlayacağını" ve "gerçekten yapmak istediği şeyi zamanla keşfedeceğini" söylüyor.
