Hindistan'ın pirinç ihracatını yasaklaması küresel bir krizi tetikler mi?

Hindistan, dünya genelinde milyarlarca insanın beslenmesi için önemli olan bir temel gıda ürününün ihracatını yasaklarsa ne olur?

Asya ülkesi 20 Temmuz’da iç fiyatları dizginlemek amacıyla basmati olmayan beyaz pirinç ihracatını yasakladı. ABD ve Kanada'daki Hint marketlerindede boş pirinç raflarını gösteren haberler de peşi sıra geldi. Bunun sonucunda da fiyatlar yükseldi.

Hindistan, dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı. Küresel ticaretin yüzde 40’ını elinde bulunduruyor. Hindistan’ı, Tayland, Vietnam, Pakistan ve ABD takip ediyor.

Çin, Filipinler ve Nijerya dünyanın belli başlı pirinç ithalatçısı ülkeleri konumunda. Endonezya ve Bangladeş gibi ülkeler de iç piyasalarında arz sıkıntısı yaşadığında büyük miktarlarda ithale başvuruyor. Pirinç tüketimi Afrika'da da bir hayli yüksek ve giderek de artış gösteriyor. Küba ve Panama gibi ülkeler için de pirinç önemli.

Pirinç ithalatının en az yüzde 90’ını Hindistan’dan yapan ülkeler de var.

Pirinç ihracat lideri

Hindistan geçen sene 140 ülkeye toplam 22 milyon ton pirinç ihraç etti. Bunun içerisinde altı milyon ton civarında daha ucuz olan Indica beyaz pirinci de vardı.

Indica pirinci ihracatını durduran Hindistan, 2022’de kırık pirinç ihracatını yasaklamış ve basmati olmayan pirinç ihracatına da yüzde 20 gümrük vergisi getirmişti.

Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Temmuz ayındaki ihracat yasağı, küresel pirinç fiyatlarında hızlı artış endişelerine yol açtı. IMF başekonomisti Pierre-Olivier Gourinchas, yasağın fiyatları artıracağını düşüncesinde.

Birlemiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) pirinç piyasası analisti Shirley Mustafa, Hindistan'ın ihracat yasağının iyi bir zamanda gelmediğini söylüyor.

Bunun arkasında küresel pirinç fiyatlarının 2022'nin başından beri istikrarlı bir şekilde yükselmesi yatıyor.

İkinci olarak da yeni mahsulün piyasalarda görülmesi için yaklaşık üç ay daha var. Bu da tedarik konusunda sıkıntıların olacağı anlamına geliyor. Güney Asya'da yaşanan kötü hava koşulları, Hindistan'da düzensiz muson yağmurları ve Pakistan'daki sel, tedariki de diğer etkenlerden. Gübre fiyatlarının artması, pirinç üreten çiftçilerin maliyetlerini de yukarı çekiyor.

Ekonomilerde yaşanan devalüasyon, pek çok ülke için ithalat maliyetlerinin de artmasına yol açtı. Öte yandan yüksek enflasyon borçlanma maliyetlerini yükseltti.

Gıda enflasyonu

FAO’dan Mustafa, “Müşterilerin durumu da sıkıntılı. Müşterilerin ileriye yönelik fiyat artışlarıyla başa çıkması pek mümkün görünmüyor” diyor.

Hindistan'ın 41 milyon ton pirinç stoku bulunuyor. Bu, tampon rezervden üç katından daha fazla. Söz konusu stoklar, stratejik rezerv ve 700 milyondan fazla yoksul insanın ucuz gıdaya erişimini sağlayan Kamu Dağıtım Sistemi (PDS) için kamuya ait ambarlarda depolanıyor.

Hindistan, geçen sene yıl boyunca gıda enflasyonuyla mücadele etti.

Ülkedeki pirinç fiyatları geçen Ekim ayından bu yana yüzde 30'dan fazla arttı. Bu da gelecek yıl yapılacak genel seçimler öncesinde hükümet üzerinde artan siyasi baskıya neden oldu.

Artan yaşam maliyetleri ve önümüzdeki aylarda eyaletlerde de seçimlerin olması nedeniyle hükümet üzerinde zorlukları beraberinde getiriyor.

Uluslararası Gıda Politikası Araştırma Enstitüsü (IFPRI) uzmanlarından Joseph Glauber, basmati olmayan pirinç ihracatını yasaklamanın büyük ölçüde önlem amaçlı olduğunu söyledi ve “Umarım geçici olur" dedi.

Hindistan tarım politikası uzmanı Devinder Sharma, hükümetin beklenen üretim açığının önüne geçmeye çalıştığını belirtiyor.

Sharma, El Nino olarak bilinen ve gezegenin 1-2 yıllığına ısınmasına yol açan hava olayının ilerleyen dönemlerde ülkenin güneydeki pirinç üretimini de etkileyeceğini düşünüyor.

Birçok kişi, pirinç ihracatı yasaklarının küresel gıda güvenliğine zarar verdiği düşüncesinde. IFPRI’a göre Hindistan'ın birçok Afrika ülkesinde pirinç ithalatındaki pazar payı yüzde 80'i aşıyor.

Bangladeş, Butan, Kamboçya, Endonezya, Tayland ve Sri Lanka gibi Asya ülkelerinde de pirinç ana tüketim maddelerinden biri.

En çok etkilenenler gençler

Mustafa, yasakların en çok savunmasız durumda olan insanları etkileeceğini söylüyor ve “Çünkü bu insanlar gelirlerinin büyük bir kısmını gıda alımına ayırıyorlar" diyor.

"Artan fiyatlar, insanları gıda tüketim miktarını azaltmaya zorlayabilir. Beslenme açısından iyi olmayan alternatiflere yönelmelerine veya konut gibi diğer temel ihtiyaçlarda yapacakları harcamalarda sorunlara neden olabilir.”

Gıda ihracat yasakları yeni değil. IFPRI’ya göre, Ukrayna-Rusya savaşından beri gıda ihracat kısıtlamaları uygulayan ülkelerin sayısı üçten 16'ya yükseldi.

Endonezya palmiye yağı ihracatını; Arjantin dana eti ihracatını yasakladı; Türkiye ve Kırgızistan da bazı tahıl ürünü ihracatını yasakladı.

Ancak uzmanlar, Hindistan'ın ihracat yasağının daha büyük riskler taşıdığı konusunda uyarıyor.

Yasağın "beyaz pirinçin küresel fiyatlarında kesinlikle bir artışa neden olacağını" ve "birçok Afrika ülkesinin gıda güvenliğini olumsuz etkileyeceğini" bildiren Delhi merkezli düşünce kuruluşu Indian Council for Research on International Economic Relations (ICRIER) üyeleri Ashok Gulati ve Raya Das, Hindistan'ın G-20'de "Küresel Güney'in sorumlu lideri" haline gelebilmesi için böyle ani yasaklardan kaçınmaya çalışması gerektiğini söylüyor.

Gulati ve Das’a göre, daha büyük zararın şu olacağını söylüyor:

"Hindistan, pirinç tedarikçisi olarak çok güvenilmez bir ülke olarak görülecek."