İngiltere'de koronavirüsle mücadeleyi gölgeleyen tartışma: Başbakan'ın danışmanı Cummings sokağa...

Başbakan Boris Johnson üzerinde sokağa çıkma önlemlerini ihlal ettiği iddia edilen baş danışmanı Dominic Cummings'i görevden alması yönündeki baskılar giderek büyüyor.

İngiltere'de kabine koronavirüs önlemlerini nasıl bir planla hafifleteceğini değerlendirmeye bugün başlıyor ve hafta sonuna kadar bu konuda ayrıntılı bir planın şekillenmesi bekleniyor ama Başbakan Johnson'un danışmanıyla ilgili tartışmalar siyasi gündemde her şeyin önüne geçmiş görünüyor.

Cummings'in, koronavirüs önlemlerinin en sıkı tutulduğu ve hastalık belirtilerini gösterenlerin kesinlikle evden çıkmaması gerektiği bildirilen dönemde, hastalanan eşi ve çocuğuyla birlikte otomobile binip Londra'dan 424 kilometre mesafede, anne, babası ve kız kardeşinin bulunduğu Durham'a gittiği Guardian ve Mirror gazetelerinin araştırmalarıyla ortaya çıkmıştı.

Durham'a gittiğini doğrulayan Cummings, eşinden sonra kendisinin de hastalanması ihtimaline karşı 4 yaşındaki oğullarının bakıma ihtiyacı olabileceğini düşünerek ailesinin yanına gittiğini ancak orada diğer aile fertlerinden ayrı bir mekanda karantinada kaldıklarını söylemiş, hükümet sözcüleri de ısrarla bunun kuralların ihlali anlamına gelmediğini ifade etmişlerdi.

Halkın çok önemli bir kısmı büyük güçlüklere göğüs gererken, bunun hükümetin ilan ettiği önlemlerin ağır şekilde ihlal edilmesi anlamına geldiğini söyleyenler ise, hükümet politikalarının belirlenmesinde önemli rol oynayan bir danışman olan Cummings'in istifa etmesi ya da Başbakan Johnson tarafından görevden alınması gerektiğini söylüyorlar.

Bu çağrılara muhalefet partilerinin yanında iktidardaki Muhafazakar Parti'den de etkili politikacılar destek verirken, Anglikan kilisesi ve hükümete danışmanlık yapan bilim insanlarında da tepkiler gelmeye başladı.

Cummings'in Durham'a gidiş gelişleri ve orada bulunduğu dönemde tam olarak neler yaptığı konusundaki farklı iddialar ve Başbakan Johnson'un bu seyahat konusunda bilgisi olup olmadığı hakkındaki bir dizi soruya ise henüz yanıt verilmiş değil.

Başbakan Boris Johnson'un televizyonlardan canlı yayınlanan Pazar günkü koronavirüs brifinginde, hem bu konudaki sorulara ayrıntılı yanıt vermemesi hem danışmanını koşulsuz savunması tepkileri daha da büyütmüş görünüyor.

Pazartesi günü konu bütün gazetelerin manşetlerine hakim olurken Muhafazakar Parti de dahil tüm partilerden ve çevrelerden tepkiler gelmeye devam ediyor ve Dominic Cummings'in görevden alınması yönündeki bir elektronik dilekçeye verilen imza sayısı büyüyor.

Yapılan açıklamalar, bilinenler, yanıtsız sorular, tepkiler ve yorumları derledik.

Cummings'in seyahati hakkında bilinenler ve cevapsız sorular

Başbakanın baş danışmanının, Mart ayı sonlarında, bütün ülkede koronavirüs konusunda en sıkı önlemlerin ilan edildiği dönemde, Londra'daki evinden çıkıp 424 kilometre mesafede Durham'da, ailesine ait bir eve gittiğini biliyoruz.

Fakat, haberi ilk ortaya çıkaran Observer ve Sunday Mirror gazeteleri, Cummings'in Durham'a gitmekle kalmayıp, orada da evden çıkmama kuralına uymadığını, ayrıca Nisan ortasında ailesiyle Londra'ya döndükten sonra bir kez daha Durham'a gidip döndüğünü de iddia ediyorlar.

Burada kuralların ihlal edilip edilmediği bakımından önemli bir unsur, zamanlama.

Cummings ne diyor?

Başbakanın baş danışmanı geçtiğimiz Cumartesi günü evinin önünde bekleyen gazetecilere Mart ayının sonunda eşi Covid-19 belirtileri göstermeye başladığında, küçük oğluyla eşini alarak 426 kilometre mesafedeki Durham'a gitmesi konusunda "doğru olanı yaptığını" söyledi.

"Bu seyahat size nasıl görünüyor?" şeklindeki soruyu yanıtlarken Cummings "Nasıl göründüğü kimin umurunda? Mühim olan doğru şeyi yapmaktır. Düşündüğünüz gibi değil" dedi.

Cummings istifayı düşünüp düşünmediği sorusunu ise "Tabi ki hayır" diye yanıtladı.

Başbakan ne dedi?

Başbakan Johnson'un dünkü olağan günlük koronavirüs brifingine de Cummings'le ilgili tartışmalar hakim oldu.

Johnson baş danışmanı ile yüz yüze, konuyu derinlemesine konuştuklarını söyledi:

"Eşi ve kendisinin koronavirüs yüzünden yatağa düşmek üzere olduğu bir anda başka bir seçeneği de olmayınca, çocuğuna doğru düzgün bir bakım sağlama arayışıyla seyahat etmekle, her babanın, her ebeveynin sahip olduğu içgüdüyle hareket ettiği sonucuna vardım."

Başbakan ayrıca Cummings'in "her açıdan sorumlu, yasal ve dürüstçe davrandığını" da söyleyerek danışmanına güçlü bir destek vermiş oldu.

Ama bu açıklamalar tartışmayı bitirmiş görünmüyor.

Boris Johnson Cummings olayını kapatamadı

BBC Politika Editörü Laura Kuenssberg'in değerlendirmesi

Eğer Boris Johnson Pazar günkü basın toplantısıyla Dominic Cummings'in sokağa çıkma yasakları sırasındaki davranışlarıyla ilgili tartışmayı kapatmayı amaçlıyorduysa, bu konuda tamamen başarısız oldu.

Bu açıklamaların kamuoyuna konuyla ilgili tam ve detaylı bilgi verme çabası olmadığı gayet açıktı.

Onun yerine başbakan, danışmanının, tam da hükümet kamuoyuna defalarca üstüne basarak "evde kalın" dedikleri bir dönemde ülkenin kuzeyine yaptığı seyahat ya da seyahatlerin ayrıntılarıyla ilgili soruları yanıtlamayı reddetti.

Fakat neyin gerçek olup neyin olmadığı konusundaki sorulara net yanıtlar vermediği müddetçe bu sorular yeniden yeniden sorulacak.

Eski bir gazeteci olan başbakanın bunu biliyor olması gerekmez mi?

Başbakanlığın bir kaç gün önceki ilk açıklaması

Daha önce başbakanlıktan yapılan ilk açıklamada Cummings'in seyahat gerekçesinin kendisi ve eşinin ağır hasta olması ihtimali karşısında dört yaşındaki oğluna ailesi tarafından bakılması olduğu kaydedilmiş "Kız kardeşi ve yeğeni bakım için gönüllü oldular, o nedenle, ihtiyaç olduğu takdirde yardım almak üzere onlara yakın ama ayrı bir eve gitti. Kız kardeşi onlar için alışveriş yaptı ama kapının önüne bıraktı" denmişti.

Başbakanlık ayrıca polisin Cummings'in ailesinin hiç bir ferdiyle konuşmadığını da kaydetti. Oysa Durham Emniyet Müdürlüğü Cummings'in babasıyla telefonda görüşüldüğünü söylüyor.

Başbakanlık ayrıca dünkü pazar gazeteleri Observer ve Sundan Mirror tarafından ortaya atılan Cummings'in Durham'a ikinci bir kez daha gittiği iddialarının doğru olmadığına ilişkin bir açıklama da yayınladı.

Hangi çevrelerden tepki geliyor?

Başbakan Johnson'un Pazar günkü açıklamaları Cummings'le ilgili tartışmaları kapatmış gibi görünmüyor.

Ana muhalefet İşçi Partisi lideri Keir Starmer "Boris Johnson'un Dominic Cummings'le ilgili hiç bir şey yapmamayı seçmesi Britanya halkının yaptığı bütün fedakarlıklara bir hakaret niteliğini taşıyor" dedi ve soruşturma açılması çağrısı yaptı. Starmer, bu tavrın halk için ayrı, hükümet üyeleri için ayrı kurallar uygulandığı anlamına geldiğini de söyledi.

İskoçya özerk yönetiminin lideri Nicola Sturgeon Cummings'in istifa etmesi gerektiğini söylerken, Liberal Demokratların lider vekili Ed Davey de Cummings'i görevden almayan başbakanın kararının sorgulanması gerektiğini savundu.

Ama Johnson'un tutumuna sadece muhalefet partileri değil kendi partisinin parlamento grubundan da tepkiler geliyor. Ona yakın Muhafazakar Parti milletvekili ve daha önce önemli görevlerde bulunmuş eski politikacı seçmenlerden ciddi tepki aldıklarını söylediler.

Bir kısım Muhafazakar milletvekili halkın hükümetin ilan edeceği önlemlere güven duyabilmesi için Cummings'in istifa etmesi gerektiğini kaydederken, kimileri de hiç olmazsa özür dilenmesi gerektiğini, konunun hükümetin işini yapmasına sekte vurmaya başladığını söylüyorlar.

İddialar bugünkü gazetelerin manşetlerine nasıl yansıdı?

Bu sabahki İngiltere gazetelerinin manşetleri ve birinci sayfalarına bu konudaki tartışmalar hakim oldu.

Başbakanın danışmanı hakkındaki iddiaları ilk araştırıp haberleştiren iki gazete Guardian ve Mirror'du. Guardian haber ve tepkileri "Özür de yok açıklama da" manşeti altında topluyor. Mirror konuyla ilgili yalan söylendiğini ima eden bir başlık kullanıyor.

Ama tepkili başlıklar Cummings'in seyahati hakkındaki bilgileri ilk haberleştiren daha soldaki Guardian ve Mirror gazeteleri ile sınırlı değil.

Popüler bulvar gazetelerinden Daily Mail tepkileri "Hangi gezegende yaşıyorlar?" gibi sert bir başlığıyla haberleştirirken, internette yayınlanan "I" "Başbakanlıkta kaos" başlığını kullanıyor.

İş çevrelerinin gazetesi Financial Times Johnson'un sıkıntılı bir durumda kaldığını başlığına yansıtırken, merkez sağ Times ve Muhafazakar Parti'ye yakın Daily Telegraph gazeteleri ise Başbakan Johnson'un, danışmanı hakkındaki "Her babanın yapacağı şeyi yaptı" ve "Sorumlu, yasal ve dürüst bir şekilde davrandı" sözlerini manşete çıkarıyorlar.

Cummings: Kural tanımayan, şok eden danışman

Başbakan'ın en kıdemli danışmanı Dominic Cummings, yirmi yıla yakın bir zamandır Muhafazakar Parti'nin ve onun hükümetlerinin üst kademelerinde çeşitli görevler almış biri.

Ne seçimle politikaya girmiş bir milletvekili ne de bakan. Hatta Muhafazakar Parti üyesi bile değil. Ama o kadar etkili ki kimileri onun "perde arkasındaki başbakan" olarak bile tanımlanabileceğini düşünüyor.

Cummings esasen 2016 yılında İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden ayrılmasının yolunu açan Brexit referandumunda yürüttüğü "Ayrılma yanlısı " kampanyanın sürpriz başarısıyla kamuoyunda tanındı.

İngiltere'nin köklü siyasi gelenekleri ve yerleşik siyasi yaklaşımlarını hiçe sayan, zaman zaman kamuoyu, siyasetçiler ve bürokratları şok eden tutumlarıyla Muhafazakar Parti içinden dahi tepki almış biri.

Parlamentoyu, köklü bürokratik gelenekleri önemsemeyen tutumunu medyaya karşı da gösteriyor. Açık sorulara uçuk cevaplar vermesiyle ünlü.

Ocak ayında kişisel blogunda yayınladığı hükümetle çalışacak "uyumsuzlar ve uçuklar aranıyor" şeklindeki ilanla gazete manşetlerine girmişti.

Cummings blogunda uzun uzun İngiltere hükümetinde evvel eski çok önemli bir rol oynayan bürokrasinin, karmaşık konularda karar almaya yeterli donanıma sahip olmadığını anlatıyor, onun yerine matematikçilere, veri bilimcilere daha önemli roller verilmesi gerektiğini savunuyordu.

Cummings Parti içinde güçlü bazı politikacıların desteğine sahip ama bazılarını da doğrudan karşısına almaktan da çekinmedi. Eski Brexit Bakanı David Davis için "kalın kafalı" ve "tembel teneke" gibi ifadeler kullandığı, Cummings'den hoşlanmayan eski Muhafazakar Başbakan David Cameron da onun hakkında "kariyer psikopatı" dediği biliniyor.

Cummings'in Brexit referandumu öncesinde yürütülen ayrılık kampanyasının başına getirilişi ve o dönem yaşananlar İngiltere'deki 4. Kanal televizyonunda yayınlanan "Brexit: The Uncivil War" adlı filmde canlandırılmış, Cummings'i Benedict Cumberbatch oynamıştı.

Brexit referandumunda Cummings'in başında olduğu Ayrılık kampanyasının, seçim yasalarını ihlal ettiği tespit edilmiş ve Parlamento'daki Kültür, Medya ve Spor Karma Komisyonu'nun davetine icabet etmeyen Cummings'in parlamentoya hakaret etmiş sayılmıştı.

Başbakan Johnson'un danışmanı olduğu geçen yıldan bu yana Cummings'in üzerinde en çok çalıştığı konulardan biri Brexit anlaşmasını Parlamento'dan geçirmekti. O süreç içerisinde Johnson'un sonbaharda parlamentoyu askıya alması da dahil bir çok tartışmalı kararda etkisi olduğu biliniyor.

Brexit anlaşması, sonunda, 2019 sonunda yapılan genel seçimde Muhafazakar Parti'nin önemli çoğunlukla yeniden iktidar olması ardından, bu yılın Ocak ayında onaylandı.

Cummings 2019 sonundaki seçimlerde izlenen stratejinin belirlenmesinde de önemli rol oynadı.

Daha önce de İngiltere başbakanlarının etkili danışmanları oldu fakat Dominic Cummings'in durumu daha farklı görülüyor.

Cummings'in belirlenmiş bir görev alanı yok ve danışmanlığı adeta bütün alanları kaplıyor gibi. Örneğin salgın sürecinde hükümete tavsiyelerde bulunan bilim kurulunun çalışmalarına katıldığı ortaya çıkmış ve bunun bilim kurulunun bağımsızlığı ilkesini ihlal edip etmediği sorgulanmıştı.