Maymun çiçeği virüsü: Endişelenmeli miyiz yoksa görmezden mi gelmeliyiz?
BBC Sağlık ve Bilim muhabiri James Gallagher, İngiltere'deki uzmanlara maymun çiçeği virüsü ile ilgili merak edilen soruyu sordu: Gerçekten ne oluyor?
Covid'i henüz geride bırakıyorken yeniden virüs kelimesini duymaya hazır olmayabilirsiniz ama durum ne yazık ki bu.
Bu kez virüsün adı maymun çiçeği ve şu ana kadar İngiltere dahil 11 ülkede 80 vaka tespit edildi.
Peki gerçekten ne oluyor? Endişe etmemizi gerektiren bir durum var mı yoksa Covid'i henüz geride bırakıyorken fazla mı endişeleniyoruz?
Açık konuşalım, bu yeni bir Covid değil ve ufukta karantina önlemleri de görünmedi.
Ancak bu sıra dışı ve eşi görülmemiş bir maymun çiçeği salgını. Bu hastalık konusunda uzmanlaşmış olan kişilere de yaşananlar sürpriz oldu. Bir virüsün davranış şeklini değiştirmesi her zaman endişe yaratır.
Yakın bir zamana kadar maymun çiçeği öngörülebilir bir virüstü.
Virüs yabani hayvanların vücutlarında bulunuyor. Adı maymun çiçeği olmasına karşın da aslında kemirgenlerde görülüyor.
Batı ya da Orta Afrika'daki yağmur ormanlarında dolaşan birisi enfekte olmuş bir hayvanla temas kurdu ve bu virüsü kaptı. Enfekte olan kişinin derisinde içi sıvı dolu kabarcıklar oluşuyor ve bunlar sonra kabuklaşıyor.
İnsana bulaşarak doğal yaşam alanının dışına çıkan virüs yayılmakta zorlanıyor. Bunun olabilmesi için uzun ve yakın temas gerekiyor. Bu nedenle de salgınlar dar çerçeveli oluyor ve kendi kendine yok oluyor.
Daha önce de az sayıda vaka tespit edilmiş. Bu kişilerin de virüsü, hangi ülkeden gelen kişiden kaptıkları hemen belirlenmişti.
Ama durum artık böyle değil.
İlk kez virüs, Batı ya da Orta Afrika ile bağlantılı olmayan kişilerde tespit edildi.
Virüsün kimden yayıldığı belli değil.
Maymun çiçeği cinsel birliktelik sırasında bulaşıyor ve çoğunlukla vakalarda, genital bölgede lezyon görülüyor.
Tespit edilen vakaların çoğu biseksüel veyan eşcinsel erkekler.
Oxford Üniversitesi'nden Profesör Peter Horby yaşananları "Yeni bir durum bu, hem sürpriz hem de endişe yarattı" diyor.
Salgınlar konusunda uzman olan Profesör Horby, bunun "ikinci bir Covid" olmadığını ama virüsün ivme kazanmasını önlemek için "harekete geçmek" gerektiğini söylüyor.
Maymun çiçeği vakalarını tedavi etmiş bir isim olan Doktor Hugh Adler da "Bu daha önce gördüğümüz bir süreç değil, sürpriz oldu" diyerek Profesör Horby'e katılıyor.
Peki tam olarak ne oluyor?
Bunun farklı bir salgın olduğunu biliyoruz ama nedenini bilmiyoruz.
İki seçenek burada öne çıkıyor; Virüs değişti ya da doğru yerde doğru zamanda kendisine yayılacak bir ortam buldu.
Maymun çiçeği bir DNA virüs. Bu yüzden Covid ya da grip virüsü kadar hızlı mutasyona uğramıyor. Erken araştırmalar, son vakalarda görülen maymun çiçeği virüsünün, 2018 ve 2019'da tespit edilen vakalarla benzerlik gösterdiği yönünde.
Emin olmak için hala çok erken ama şu an için yeni bir varyant ile karşı karşıya olduğumuza dair bir kanıt bulunmuyor.
Ancak Ebola ve Zika virüsü örneklerinde olduğu gibi bir virüsün, yayılma fırsatı yakalaması için illa mutasyona uğraması gerekmiyor.
Tropikal hastalıklar uzmanı Profesör Adam Kucharski, "Ebolayı her zaman kolay kontrol altına alınır bir virüs sanıyorduk, ama öyle olmadığını anladık" diyor.
Eşcinsel ve biseksüel erkeklerde virüsün neden daha fazla bulunduğu tam olarak netleşmedi. Cinsel yönelimler yayılmayı kolaylaştırıyor mu? Bu sadece tesadüf mü? Yoksa cinsel sağlık konusunda daha çok farkındalığı olan ve sık kontrol yaptıran bir topluluk oldukları için mi?
Geçmişte çiçek aşısı olmuş kişiler, benzer özellikleri olan maymun çiçeğine karşı bir seviye koruma elde ediyor olabilir.
Bu salgının kendi kendine yok olacağına inanan Doktor Adler, "Çiçek hastalığından daha hızlı yayıldığı söylenebilir fakat elimizde kontrolden çıkabileceğine dair gösterge yok" diyor.
Bu salgının nasıl başladığını anlamak sonrakileri tahmin edebilme konusunda da yol gösterici olacak.
Henüz buz dağının görünen yüzüne bakıyoruz. Bu insandan şu insana bulaştı diyebileceğimiz bir durum söz konusu değil. Aksine birçok vakanın birbirleri ilişkisi tespit edilemedi. Yani Avrupa ve ötesine yayılan bu salgında zincirin bazı halkaları eksik.
Festival gibi bir süper bulaştırıcı etkinliğinde başlaması ve oradan ülkelere yayılmış olma olasılığı bu yaşananları açıklıyor olabilir.
Virüsün birbirleriyle ilişkisi olmayan bu kadar insanda görülmesi ise, çok fazla insanın aslında bir süredir farkında olmadan virüsü taşıdığı olasılığını akla getiriyor.
Açıklama ne olursa olsun önümüzdeki dönemde daha fazla vaka görmeyi bekleyebiliriz.
Tropikal hastalıklar uzmanı Profesör Jimmy Whitworth "Toplumun genelinin, bu aşamada endişe edecek bir şeyi olduğunu düşünmüyorum. Ama son durum hakkında her şeyi bildiğimizi ve kontrol altına aldığımızı da söyleyemeyiz." diyor.
Covid'de olduğumuz durumda değiliz.
Maymun çiçeği bilinen bir virüs ve elimizde bununla ilgili aşı ve tedavi var.
Genellikle semptomlar hafif ancak genç yaştaki çocuklarda, hamilelerde ve zayıf bağışıklığı olan kişilerde tehlikeli olabiliyor.
Aynı zamanda Covid'den daha yavaş yayılıyor ve derideki lezyonlar da farkedilmesini ve vakaların tespitini kolaylaştırıyor.
Bunlara karşın Dünya Sağlık Örgütü, yaz aylarındaki festivaller ve toplu birlikteliklerin, yayılmayı hızlandırabileceği uyarısını yapıyor.
