Omicron: Afrika'nın güneyindeki ülkelerde yeterince aşı var mı?

Koronavirüsün Omicron (Türkçesiyle Omikron) varyantı Güney Afrika'da ilk fark edildiğinden bu yana çok sayıda ülkenin seyahat kısıtlaması önlemine geri dönmesine yol açtı.

İngiltere'nin eski başbakanlarından Gordon Brown, yeni varyantın bir sürpriz olmadığını, zengin ülkelerin yoksul ülkelere aşı vermemesinin sonuçlarının bu şekilde görülmeye devam edeceğini söylüyor.

Peki Afrika kıtasının güneyindeki ülkelerde yeterince aşı var mı? Bu aşılar, insanlara ulaştırılabiliyor mu?

Aşılama oranları nasıl?

Dünya genelinde kişi başına yapılan aşı dozu ortalaması 1 civarında.

Zengin ülkelerde bu miktar artarken yoksul ülkeler ortalamayı aşağı çekiyor.

Güney Afrika'da ise her 100 kişiye yalnızca 42 aşı yapılmış durumda.

Bölgedeki bazı ülkelerde bu oran daha da düşük. Lesotho'da her yüz kişiye 30, Namibya'da 25 doz aşı yapılmış.

Yeterli aşı var mı?

Afrika ülkeleri yeterli aşı edinebilmek için ikili anlaşmalara, bağışlara ve Covax programına bel bağlamak zorunda kaldı.

Bu yılın başlarında Covax üzerinden aşı almakta zorlanan bu ülkelere gönderilen aşı sayısı yaz aylarından itibaren artmaya başladı.

Afrika ülkelerine gönderilen aşıların sayısı artıyor olsa da Küresel Aşı İttifakı (Gavi) bu aşıların düzensiz bir şekilde ulaştırıldığını ve beklenmedik zamanlarda çok sayıda son kullanma tarihi yaklaşmış aşı teslim edildiğini duyuruyor.

Bu da ülkelerin aşılama kampanyalarını planlamasını epey zorlaştırıyor.

Geçen hafta Güney Afrika, stoklarında çok fazla aşı olduğu için gelen yeni aşıları kabul edememişti.

Reuters'a konuşan Sağlık Bakanlığı yetkilileri Güney Afrika stoklarında 16,8 milyon doz aşı olduğunu açıklamıştı.

Bazı Afrika ülkeleri de ellerindeki aşıları, son kullanma tarihleri geçtiği için çöpe atmak zorunda kaldı.

Airfinity araştırma projesinin verilerine göre 1,2 milyardan fazla nüfusa sahip Afrika'ya bugüne kadar 384 milyon doz aşı teslim edildi.

40 milyon nüfusu bulunan Güney Afrika'ya teslim edilen aşı miktarı ise 32,5 milyon doz oldu.

2,3 milyon nüfuslu Botsvana'ya 2,4 milyon, 2,5 milyon nüfuslu Namibya'ya ise bir milyon doz aşı gönderildi.

Neden az aşı yapıldı?

Aşıların düzensiz bir şekilde gönderilmesi kesinlikle bir sorun.

Fakat Güney Afrika'nın gönderilen aşıları almaması başka bir soruna da işaret ediyor.

Güney Afrika Sağlık Bakanı Joe Phaahla, sahte haberlerin özellikle gençler arasında aşılara olan güveni sarstığını söylüyor.

Dezenformasyon veya bilgi yetersizliği nedeniyle aşıların güvenliğinden endişe duyulabiliyor.

Oysa aşı olduktan sonra ciddi bir sağlık sorunu yaşama ihtimali son derece düşük. Covid-19'a yakalanmanın getirdiği risklerin yanında devede kulak kalıyor.

Güney Afrika Sağlık Bakanlığı'nın yaptığı bir araştırma, aşılanan insanların da Covid-19 olabilmesi nedeniyle bazı insanların "aşılar işe yaramıyor" düşüncesine kapıldığını ortaya koymuştu.

Aşılanan kişilerin de Covid-19 olma ihtimali var fakat bu kişiler hastalığı aşısız kişilere göre çok daha hafif semptomlarla atlatıyor.

Kırsal bölgelere erişim sorunu

İnsanların aşı olmama gerekçeleri arasında ilk iki sırada yan etkiler ve aşıların güvenli olduğunu düşünmeme geliyor.

Fakat Afrika'daki aşılamanın yavaş gitmesinin bir diğer nedeni de kırsal bölgelere aşı götürebilmenin zorluğu.

Sağlık Bakanlığı için hazırlanan bir rapora göre Güney Afrika'nın kuzeybatı kısmındaki kırsal bölgelerin aşılama merkezlerine erişimi yok.

Bazı ücra bölgelere ise talebi karşılayacak kadar aşı gönderilemiyor.

Johannesburg'daki Wits Üniversitesi'nde aşı ve bulaşıcı hastalıklar üzerine çalışan Sarah Downs, ülke genelinde aşı karşıtlığından çok aşı tereddüdü olduğunu aktarıyor.

Downs'a göre aşılama merkezlerinin aşıyı insanların ayağına kadar götürememesi, aşı merkezlerine rahatça ulaşımı sağlayacak toplu taşıma imkanlarının olmaması ve bazı kişilerin aşıların parayla yapıldığını sanması aşılanmanın düşük kalmasına yol açtı.

Bütün bu faktörler sıra dışı durumlara yol açabiliyor: Örneğin ülkedeki beyazlar arasında aşı tereddüdü daha yaygın fakat beyazların aşıya erişiminin daha iyi olması nedeniyle beyazlar arasında aşılanma oranı siyahlardan daha fazla.