Paşinyan'ın 'soykırım' açıklamaları Türkiye-Ermenistan ilişkileri için ne anlama geliyor?

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın Erivan'da Türk gazetecilere yaptığı açıklamalar iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir döneme işaret etti.

Paşinyan, "Resmi tutumumuz, Ermeni Soykırımı'nın uluslararası alanda tanınmasının bugün dış politika önceliklerimiz arasında yer almadığıdır" dedi.

Ermeni diasporasına da seslenen Paşinyan, uzaktaki bir ülkenin 1915 olaylarını soykırım olarak tanımasının Ermenistan devleti ve halkına güvenlik, refah ve barış getirmediğini vurguladı.

Azerbaycan ve Türkiye ile ayrı ayrı barış görüşmeleri sürdüren Ermenistan'dan gelen bu açıklama, Ankara ve Yerevan arasında "soykırım" düğümününün çözülebileceği şeklinde değerlendirildi.

Türkiye ve Ermenistan, 2021 yılında ilişkilerde "normalleşmeye" karar verdi.

Karşılıklı atanan özel temsilciler aracılığıyla diplomatik ilişkilerin tesis edilmesi ve sınırların açılmasını da içeren kapsamlı bir müzakere başladı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, bu süre içerisinde iki kez yüz yüze görüştüler.

Paşinyan, Erdoğan'ın Mayıs 2023 seçimleri sonrası düzenlenen yemin törenine katılmak için Ankara'ya da geldi.

Ancak 1915 olaylarının Ankara ve Erivan tarafından farklı tanımlanması ilişkilerde sorun olmaya devam ediyor.

Ermenistan, bağımsız bir devlet olarak kurulduğu 1991 yılından bu yana "Ermeni soykırımı" olarak tanımladığı tarihi olayların tüm dünyada kabul edilmesi ve Türkiye Cumhuriyeti'ne atfettikleri hukuki sorumluluklarını yerine getirmesi politikasını takip etti.

Türkiye ise Birinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan Ermeni ölümlerini kabul etmekle birlikte bunun "soykırım" olarak tanımlanmasına karşı çıkıyor.

Türkiye, konunun kurulacak ortak bir komisyonda bağımsız tarih uzmanları tarafından araştırılmasını öneriyor.

'Tarih ile bugünü ayıralım'

Paşinyan, Erivan'da Türk gazetecilerle görüşmesinde 1915 olayları ile ilgili şu ifadeleri kullandı:

"Benim temel mesajım şu: Hem Ermenistan'da konuşurken hem de diasporadaki yurttaşlarımızla konuşurken, tarih ile bugünü birbirinden ayırmamız gerektiğini vurguluyorum.

"Tarihi ve bugünü aynı şekilde algılayamayız, çünkü bugün bugündür, tarih ise tarihtir."

Aynı görüşme sırasında Paşinyan, tarihle ilgili bu yaklaşımın Türkiye ile ilişkileri nasıl etkileyeceğine ilişkin sorulara da yanıt verdi.

Paşinyan, bu tartışmaların hem Ermenistan'da hem de diasporada olgunlaştığını, amacının tarihi değiştirmek değil "tarihe dayalı uygulamayı değiştirmek" olduğunu kaydetti.

Paşinyan, uzaktaki bir ülkenin 1915 olaylarını soykırım olarak tanımasının Ermenistan Devleti ve halkına güvenlik, refah ve barış getirmediğini vurguladı:

"Burada da şu soru ortaya çıkıyor: Bildiğimiz gerçekleri, tarihî gerçekler de dahil olmak üzere, nerede ve nasıl vurgulamalı ve bu gerçeklere dayanmalıyız?

"Çünkü o büyük trajedinin yaşandığı dönem, Ermenistan Cumhuriyeti'nin olmadığı bir dönemdi.

"Bugün uluslararası alanda tanınan bir Ermenistan Cumhuriyeti var ve bu uluslararası tanınmış devlet, kendi vatandaşlarının güvenliğini ve refahını sağlama fırsatına sahip."

'Gerçek Ermenistan'

Ermenistan Başbakanı Paşinyan, iki ülke arasındaki ilişkilerde 1915 olaylarından kaynaklanan tıkanıklığı aşmak için yeni bir bakış açısı öneriyor.

Paşinyan bunu "Gerçek Ermenistan" tanımı üzerinden ifade ediyor.

Bu kavramın, başta diaspora ve muhafazakar grupların kullandığı "tarihi Ermenistan" kavramına karşı olarak geliştirildiği vurgulanıyor.

Paşinyan'ın "Gerçek Ermenistan" tanımı, Ermenistan halkının bugün Türkiye ve Azerbaycan'ın sınırlarında yer alan topraklar yerine mevcut sınırları içindeki toprağa ve devlete sahip çıkması çağrısını içeriyor.

Paşinyan'ın 19 Şubat 2025'te televizyondan açıkladığı metnin ilk cümlesi de "Gerçek Ermenistan, uluslararası alanda tanınan 29.743 kilometrekarelik bir alana sahip olan Ermenistan Cumhuriyeti'dir" ifadeleriyle başlıyordu.

Anayasada değişiklik olacak mı?

Ankara'daki diplomatik kaynaklar, Türkiye ile Ermenistan arasında yaşanan normalleşme sürecinin "önkoşulsuz" başladığını, Paşinyan'ın bu süreçte soykırım konusunu masaya getirmeyerek diyaloğun devam etmesini sağladığını anımsatıyor.

Paşinyan'ın Türkiye ile ilişkilere verdiği önemi memnuniyetle karşılayan diplomatik kaynaklara göre, Ermenistan Başbakanı'nın 1915 olayları konusundaki bu yaklaşımı da normalleşme sürecini destekliyor.

Paşinyan'ın uzun süredir dile getirdiği anayasa değişikliği de Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin geleceğini yakından ilgilendiriyor.

Ermenistan anayasası 1915 olaylarının uluslararası platformlarda tanınması çabalarının destekleneceğini söylüyor.

Paşinyan'ın açıklamalarından sonra Ermenistan anayasasının ayrılmaz parçası olarak değerlendirilen bu deklarasyonun yeni anayasada yer alıp almayacağı merak konusu oldu.

Böyle bir adımın atılmasının gelişmekte olan Türkiye-Ermenistan ilişkilerine ivme katacağı Ankara'da yapılan değerlendirmeler arasında.

Ancak tarafların 1915 olaylarını farklı değerlendirmeye devam edecekleri, zaman zaman bu konunun gerilim yaratma potansiyelinin kalıcı olduğu da kaydediliyor.