Petrol fiyatları yükselirken Opec neden müdahale etmiyor?

Dünyanın en büyük petrol ihraç eden ülkeleri, 5 Mayıs'ta bir araya gelecek. Ham petrol fiyatlarının düşürülmesi yönünde üzerlerinde artan bir baskı var.

Petrol fiyatları sekiz yılın en yüksek düzeyinde. Petrol alan ülkeler üretici Opec+ grubunu "petrol arzını artırmaya" çağırıyor.

Opec+ grubundaki öne çıkan ülkeler ise bu konudaki çağrılara karşılık vermiyor.

Opec+ nedir?

Opec+ dünya pazarına ne kadar ham petrol arz edileceğine karar vermek üzere her ay Viyana'da bir araya gelen 23 petrol ihracatçısı ülkeden oluşuyor.

Bu grubun merkezinde, daha çok Ortadoğu ve Afrika ülkelerinden oluşan Opec'in 13 üyesi bulunuyor.

Opec, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün kısaltması. 1960 yılında, dünya genelinde petrol arzını düzenlemek ve fiyat kontrolü amacıyla kuruldu.

Son günlerde Opec üyesi ülkeler dünyanın ham petrol üretiminin yüzde 30'unu karşılıyor. Bu da günde 28 milyon varil demek. Opec'teki en büyük tekil üretici Suudi Arabistan, günde 10 milyon varilin üzerinde ham petrol üretiyor.

2016'da petrol fiyatları görece düşükken, Opec üyesi ülkeler, Opec'e üye olmayan 10 ülkeyle bir araya gelerek Opec+ grubunu oluşturdu. Bu gruptaki en büyük üretici, günde 10 milyon varilin üzerindeki üretimiyle Rusya.

Bu grup dünyadaki ham petrolün yaklaşık yüzde 40'ını üretiyor.

Energy Institute'ten Kate Dourian, "Opec+ grubu, pazarı dengelemek için arz-talep dengesini oluşturuyor. Petrol talebi düştüğünde, arzı da düşürerek fiyatları yüksek tutuyorlar."

Diğer taraftan Opec+ grubu, pazara daha fazla petrol arz ederek fiyatları düşürme gücüne de sahip. En büyük ithalatçılardan ABD ve İngiltere'nin istediği de bu.

Petrol fiyatları nasıl bu kadar yükseldi?

2020'nin bahar aylarında Covid tüm dünyayı kasıp kavururken petrol fiyatları, alıcıların azalması nedeniyle düştü.

Dourian, "Üreticiler, eldeki petrolü depolayacak yeterince yer bulamadıkları için insanların bunu ellerinden almasını istiyordu" diyor.

Bunun ardından Opec+ ülkeleri toplu bir karar alarak üretimi günde 10 milyon varille sınırladı ve böylece fiyatların yeniden yükselmesini sağladı.

Haziran 2021'de petrol talebi yeniden toparlandığında, Opec+ grubu aylar içinde arzı yeniden artırdı ve dünya pazarına ilave olarak günde 400 bin varil daha arz etmeye başladı.

Şu anda günde yaklaşık 2,5 milyon varil petrol arz ediliyor. Bu, 2020 bahar aylarının altında.

Ancak Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle ham petrol fiyatları varil başına 100 doları geçti.

Argus Media'nın baş ekonomisti David Fyfe, "Opec+ Mayıs 2020'de petrol arzını günde 10 milyon varille sınırlandırdığında, bu çok büyük bir kesinti oldu. Şimdi küçük oranlarla artırsalar da Rusya-Ukrayna krizinin etkileri hesaba katılmış değil" yorumunu yapıyor.

Fyfe, petrol satın alanların korkusunun, AB'nin de ABD gibi Rusya'dan gelen petrol ihracatına ambargo uygulaması olduğunu söylüyor. Avrupa, günlük olarak Rusya'dan 2,5 milyon varil ham petrol ithal ediyor:

"Rus petrolüne yönelik yaptırım piyasaları ürküttü çünkü bu akut bir petrol arzı sıkıntısına neden olabiliyor."

Opec+ neden petrol arzını artırmaz?

ABD Başkanı Joe Biden, defalarca Suudi Arabistan'ı petrol arzını artırmaya çağırdı. Ancak sonuç alınamadı.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson da bu ülkelere ziyaretlerinde Suudi Arabistan'ı ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni üretimi artırmaya çağırdı. O da geri çevrildi.

Kate Dourian, "Suudiler ve BAE kapasiteleri olmasına rağmen arzı artırmayı reddediyor. Batı'nın direktifiyle hareket etmeyi reddediyorlar. Arz ve talep arasındaki açığın daraldığını, bugünkü yüksek fiyatların yalnızca petrol alıcıların paniğini yansıttığını söylüyorlar" yorumunu yapıyor.

Diğer Opec+ ülkeleri için petrol üretimlerini artırmak pek kolay değil.

David Fyfe, "Nijerya ve Angola gibi üreticiler, üretim kotalarını geçtiğimiz yıl günde bir milyon varille sınırladı. Pandemi sırasında yatırımlar da düştü" diyor.

Rusya'nın pozisyonu ne?

Opec+ diğer yandan Rusya'nın pozisyonunu da hesaba katmak zorunda. Çünkü Moskova, bu grubun en büyük iki partnerinden birisi.

Crystol Energy CEO'su Carole Nakhle, "Ruslar petrol fiyatlarının bugünkü düzeyinden memnun. Fiyat düşürmekten hiçbir kazançları olmaz" diyor ve ekliyor:

"Opec Rusya'yla iyi ilişkiler istiyor. Dolayısıyla geçtiğimiz yıl yapılan tüm anlaşmaları sürdüreceklerdir. Bu da bugünden Eylül'e kadar ham petrol arzının kademeli olarak artışı anlamına geliyor."