Regl izni: Hangi ülkelerde uygulanıyor, kadınların deneyimleri neler?

İspanya, şiddetli regl ağrısı yaşayan kadınlara sağlık izni verilen ilk Batılı ülke olmaya hazırlanıyor.

Regl dönemlerinde ağrı çeken kadın çalışanlara ayda 3 gün izin verilmesini kapsayan yasa tasarısı, İspanya hükümetinin dünkü kabine toplantısında kabul edildi.

Kadınların günlük hayatını olumsuz etkileyen çok şiddetli regl ağrılarında (dismenore) bu izin 5 güne kadar çıkabilir.

Uygulamanın regl dönemini hafif geçiren kadınları kapsaması ise beklenmiyor.

Regl izni uygulaması, İspanya'daki sosyalist hükümetin kadın sağlığı ve üreme haklarına dair kapsamlı yasa tasarısının bir parçası. Tasarı yasalaştığında, İspanya regl izni getirilen ilk Avrupa ülkesi olacak.

İspanya'nın cinsiyet eşitliğinden sorumlu devlet bakanı Ángela Rodríguez, "Regl çevresinde dönen tartışmaların artık tabu olmaktan çıkmasını" istediklerini söylüyor.

Yerel medyaya konuşan Rodríguez, "Tıbbın çözemediği bir sorun olduğunda, geçici hastalık izni verilmesinin çok duyarlı bir adım olduğunu düşünüyoruz" diyor.

Dünyada iş hayatında regl izni getirilen çok az ülke var ve çoğunluğu Asya'da.

Japonya, Tayvan, Endonezya, Güney Kore ve Zambiya bunlardan bazıları.

1922'de ilk yasal regl iznini getiren ise Sovyetler Birliği'ydi.

Regl iznini destekleyenler, temel bir biyolojik süreci tanıyacak bu uygulamanın kadınlar için annelik izni kadar önemli olduğunu söylüyor. Eleştirenler ise, kadınlarla ilgili olumsuz basmakalıp inanışların güçleneceğinden, bazı işverenlerin kadınları işe almaktan kaçınmaya başlayacağından endişe ediyor.

BBC 100 Kadın, regl izninin halihazırda uygulandığı ülkelerdeki kadınlara sordu: Kadınlar bu haklarını kullanabiliyor mu?

'Ofiste sadece birkaç erkek beni eleştirdi'

Endonezyalı televizyon muhabiri Irine Wardhanie, lise çağından bu yana regl ağrısı yaşıyor.

Irine her ay iki gün izin kullanmak için yöneticisi ile konuşmuş.

"Reglim başlamadan önce çok ağrım oluyor. Migrenim oluyor ve yorgun hissediyorum. Kanamam başladığında da şiddetli ağrım, bulantım oluyor ve ateşim çıkıyor. Genellikle bu 2 ya da 3 gün sürüyor. Erkek yöneticilerinizden bunun için izin istemek nasıl bir şey, bir hayal edin" diyen Irine sözlerini şöyle sürdürüyor:

"İlk başta başkalarının ne diyeceğinden endişe ettim ama yöneticilerime mail attığımda, bana destek oldular.

"Benim şirketimde izin almak kolay, yöneticimi ve çalışma takviminden sorumlu kişiyi o gün e-mail ile bilgilendirmem yeterli. İş yerinde sadece birkaç erkek çalışan bunun adil olmadığını savundu."

Öte yandan Endonezya'da yaşayan birçok kadın Irine'den farklı olarak kadınlara iki gün regl izni uygulamasından haberdar dahi değil.

Irine, medyada çalışan kadın meslektaşlarının bu uygulamadan habersiz bir şekilde "ağrılar içinde çalışmaya kendini zorladığını" belirtiyor.

Yılda 24 güne kadar regl izni tanınan çalışma yasaları, çok az yerde uygulamaya geçiriliyor.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), regl izninin ülkede keyfi olarak uygulandığını belirterek "Bazı yöneticiler ayda sadece bir gün izin veriyor, bazıları hiç izin vermiyor" diye vurguluyor.

Endonezya'da giyim sektöründeki kadın işçilerin haklarını korumak için çalışan aktivist Vivi Widyawati, fabrika işçisi kadınların hizmet ya da perakende satış sektöründe çalışan işçilere oranla "regl izni almakta çok daha fazla zorlandığını" ifade ediyor:

"Gayri resmi sektörlerde çalışan kadınların bu haklarla ilgili bilgisi olmadığı gibi, öncelikle doktordan rapor almaları gerekiyor. İzin isterlerse cinsel istismara uğrayacakları ya da utanacaklarından endişe ediyorlar.

"Bazı şirketler, regl izni süresince kadınlara yevmiyelerini vermek istemiyor."

Dismenore nedir?

'Hâlâ bir tabu'

Japonya'da regl izni 70 yıldan fazladır var ve ilk olarak uygun tuvaletlerin bulunmadığı maden ve fabrika işçileri için hayata geçirildi.

Ancak ülkede kadınların regl hakları için çalışan Minna No Seiri (Herkesin Adet Dönemi) isimli topluluğun kurucularından Ayumi Taniguchi'ye göre, ülkede regl izni kullanan kadınların günümüzdeki oranı son derece düşük.

Resmi verilere göre Nisan 2019 ve Mart 2020 arasında regl izni kullanmak için başvuran kadınların oranı yalnızca yüzde 0,9.

Regl dönemiyle ilgili basmakalıp düşüncelerin devam ettiğini söyleyen Ayumi Taniguchi, "Kadınlar özellikle erkeklerin baskın olduğu çalışma alanlarında adet dönemleriyle ilgili konuşmakta zorlanıyor. Çoğu şirket de ücretli regl izni vermediği için çoğu kadın bu yasal haklarını kullanmak yerine ücretli yıllık izin kullanıyor" diye ekliyor.

Güney Kore de 1953 yılında regl iznini yasal hâle getirdi.

2001'de onaylanan çalışma standartlarına ilişkin 73. Madde ile, talepte bulunmaları halinde kadınlara ayda bir gün ücretsiz izin hakkı verildi.

Hatta geçtiğimiz yıl kadın çalışanlarına regl izni hakkını tanımayı reddeden eski bir havayolu şirketi CEO'su 1,800 Dolar (2 milyon Güney Kore Wonu) para cezası aldı.

Ülkede regl hakkındaki farkındalığı artırmayı amaçlayan bir kuruluş için çalışan Kim Min-ji, daha önce çalıştığı şirkette kadınların ya ağrıya dayanma, ya da yıllık izin kullanma durumunda kaldığını söylüyor:

"Güney Kore, ağrıyı idare etmeni bekleyen rekabetçi bir toplum. Dolayısıyla da acıya katlanacağınıza kesin gözüyle bakılıyor. En büyük sorun, burada regl izni hakkıyla ilgili konuşmayı zorlaştıran toplumsal atmosfer."