Taliban: Afganistan'da kız çocuklarına ortaöğretim yasağı sürüyor

Birleşmiş Milletler (BM), Taliban'ın iktidara gelmesinden bu yana, Afganistan'da kadınların ve kız çocukların haklarının hızla gerilediğini açıkladı. Ülkede, eğitimleri yarıda kalan kız çocuklarının umutsuzluğu da giderek artıyor. BBC'ye konuşan Afganistan Eğitim Bakan Yardımcısı Abdul Hakim Hemat, kız çocuklarına ortaöğretim yasağının sürdüğünü söyledi.

Afgan yetkililer, daha önceleri kız öğrencilerin okula alınmamalarını, doğrudan bir yasak olarak nitelemekten kaçınıyordu.

Ancak Abdul Hakim Hemat, yeni yılda alınacak kararlar açıklanana kadar kız öğrencilerin ortaokul ve liseye gidemeyeceklerini söyledi.

Afganistan Eğitim Bakan Yardımcılığı görevini vekaleten yürüten Hemat, kız çocukların ortaöğretime devam edememesinin, yeni politikalar belirlenince değişebilecek geçici bir durum olduğunu belirtti.

Hemat, yasağın sürmesini "geçici bir gecikme" olarak niteledi ve kız çocukların okula dönmesine izin verecek kuralların Mart ayında yeni eğitim-öğretim yılı başlamadan onaylanmasını umduğunu kaydetti.

Hemat ayrıca kız çocukların "güvenli bir ortamda" okuyabilmesi için, erkeklerle sınıflarının ayrılması gerektiğini vurguladı.

Taliban daha önce defalarca kadın haklarına saygılı olacağını açıklamıştı.

Ancak Birleşmiş Milletler'in raporunda, Afganistan'da kadınlara yapılan ayrımcılığın hayatın her yönünde normalleşmeye başladığı belirtildi. Raporda, ailelerin de kendi hareketlerini kısıtladıklarına dikkat çekildi.

Afganistan, Taliban yönetime gelmeden önce de kadın haklarının en kötü durumda olduğu ülkeler arasında sayılıyordu.

'Okuyamamak, idam cezası gibi'

15 yaşındaki Meena, "Okuyamamak, idam cezası gibi" diyor. Bedahşan'daki okulunun kapanmasından bu yana, arkadaşlarının da kendisinin de kafalarının karışık olduğunu söylüyor.

"Ev işinden başka yapacak işimiz yok" diyen Laila 16 yaşında. Tahar kentindeki okulu, Taliban Ağustos'da iktidara geldiği gün kapanmış.

BBC'nin 13 ilde öğrenciler ve başöğretmenlerle yaptığı görüşmeler, Taliban'ın verdiği güvencelere rağmen hala okula gidemeyen kızların ne kadar umutsuz olduğunu ortaya çıkardı.

Neredeyse tamamı Haziran'dan bu yana maaş alamayan öğretmenler, durumun kız çocukları etkilediğini söylüyorlar. Hatta aralarından biri, öğrencilerinden üçünün okulların kapanması yüzünden evlendirildiğini belirtti.

WhatsApp üzerinden öğrencileriyle görüşmeyi sürdüren Kabilli bir başöğretmen "öğrencilerin ruh sağlığı bozuldu. Onlara umut aşılamaya çalışıyorum ama o kadar üzüntü ve hayal kırıklığı yaşıyorlar ki, bunda zorlanıyorum" diye konuştu.

Öğretmenler, kız öğrencilerin okula dönmelerine izin verilen ilkokullarda da devam oranlarında kaygı verici bir düşüş olduğunu belirtiyor, artan yoksulluk ve güvenlikle ilgili endişeler yüzünden ailelerin küçük kız çocuklarını okula göndermekte isteksiz davrandıklarına dikkat çekiyorlar.

Afganistan'da bazı kız okullarının yerel Taliban yetkilileriyle görüşülerek yeniden açıldığı bildiriliyor.

Balkh'daki Mezar-ı Şerif kentinde bir başöğretmen herhangi bir sorun olmadığını ve kız öğrencilerin eskisi gibi okula gitmeye devam ettiklerini söyledi.

Ancak aynı kentten bir kız öğrenci, BBC'ye bir grup silahlı Taliban savaşçısının sokaklarda kız öğrencilerin yanına giderek, başlarını ve ağızlarını örtmelerini söylediklerini aktardı. Bunun ardından sınıfındakilerden üçte biri okula gelmez olmuş.

Taliban yönetimi Eylül ayında erkek çocukların ortaokula dönmelerine izin vermişti ancak kız çocuklarının durumu belirsizliğini koruyordu.

Üç ayrı ildeki başöğretmenler BBC'ye, okulların tekrar açıldığını, ancak bir gün sonra hiçbir açıklama yapılmadan yerel yönetiiciler tarafından tekrar kapatıldığını anlattılar. Öğretmenlerden biri, kız öğrencilerin her gün okul kapısına gelip ne zaman dönmelerine izin verileceğini sorduklarını söyledi.

Ebe ya da doktor olmak isteyen Laila, okul gereçlerini odasında temiz ve düzenli tuttuğunu, kimsenin dokunmasına izin vermediğini ve yeniden kullanacağı günü beklediğini anlattı.

"Formamı, kitaplarımı, eşarbımı ve ayakkabılarımı, kullanılmadan öylesine dolapta dururken görünce çok üzülüyorum. Evde oturmayı hiç istemiyordum" diyor Laila.

Meena cerrah olmak istiyor ama eğitimine devam edebileceğinden kuşkulu. Derse girmeden önce milli marşlarını söylemek için okuldaki oyun bahçesinde arkadaşlarıyla bir araya gelmelerini ve gülüşmelerini hatırlıyor. "Ne zaman o anları düşünsem, mutsuz oluyorum ve geleceğimizden umutsuzluk duyuyorum" diyor.

Afganistan'da Taliban'ın yönetimde olduğu 1996-2001 yılları arasında, kız çocuklarının okula gitmesi yasaklanmıştı.

Ülkenin güneydoğusundaki Gazne'de, bir başöğretmenin anlattığına göre, okula gidememeleri daha şimdiden kız çocuklarının hayatını etkilemiş durumda.

"Taliban geldiğinden beri, yaşı 15 veya daha küçük olan kız öğrencilerimizden en az üçü, çocuk gelin oldu diyen başöğretmen ailelerin kız çocukların hiçbir şey yapmadan oturmasından rahatsız olmaları yüzünden başka kız çocuklarının da evlendirilmesinden kaygı duyduğunu söyledi.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Afganistan'da çocuk yaşta evliliklerin artmasından kaygı duyuyor.

Ghor kentindeki bir başka başöğretmen ise BBC'ye öğrencilerinin karşılaştıkları diğer sorunlar göz önüne alındığında okulların kapanmasının hiçbir şey olmadığını söyledi ve ekledi:

"Öğrencilerimizden çoğunun öleceğini düşünüyorum. Yeteri kadar yiyecekleri yok ve ısınamıyorlar. Yoksulluklarını hayal bile edemezsiniz" diyor.

*Güvenlikleri için görüşülen kişilerin isimleri değiştirilmiştir.