Türkiye ve AB, Suriye konusunda hangi başlıklarda uzlaştı?

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ankara'da yaptıkları yaklaşık üç saatlik görüşmede, Suriye'deki son gelişmeler ışığında Ankara- Brüksel arasında nasıl bir iş birliği yapılabileceğini ele aldılar.

Erdoğan, Suriye'nin yeniden imar ve inşası için AB'den ciddi bir destek beklediklerini kaydederken, von der Leyen yeni kurulacak yönetimin azınlıklar ve farklı etnik-dini gruplara saygılı bir yol izlemesine vurgu yaptı.

AB Komisyon Başkanı, Türkiye'nin bölgede barış ve istikrar için çok önemli bir rol oynadığını belirterek, ileriki süreçte iş birliğinin yoğunlaşarak devam edeceğini vurguladı. Komisyon Başkanı, Türkiye'deki Suriyeli mülteciler için 1 milyar Euro'luk yeni bir fon tahsis ettiklerini de açıkladı.

Esad rejiminin beklenmedik bir şekilde çökmesi ve Suriye'de Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğinde yeni bir dönemin başlaması, Türkiye-AB arasında da yeni bir iş birliği zeminin kurulmasına neden oldu.

AB Komisyon Başkanı olarak ikinci dönemine başlayan Ursula von der Leyen, geçen hafta telefonda görüştüğü Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yüz yüze görüşmek üzere 16 Aralık akşam saatlerinde Ankara'ya geldi.

İki lider, 17 Aralık günü üç saate yakın bir görüşme gerçekleştirdiler. Görüşmenin ardından açıklama yapan Erdoğan ve von der Leyen, Türkiye-AB ilişkilerini, Suriye'deki gelişmeleri ve iş birliği olanakları ile diğer bölgesel konuları ele aldıklarını açıkladılar.

Ankara- Brüksel hattında en acil konu Suriye

Türkiye ve AB, 2011'de başlayan iç savaşın milyonlarca Suriyelinin Türkiye üzerinden Avrupa'ya gitmeye başladığı 2014-2015 döneminden itibaren çok yakın bir işbirliğinde bulunuyorlar. Bu sürecin en önemli anlaşması 2016'da yapıldı.

AB, Suriyeli mültecilerin Türkiye'de kalmaları koşuluyla ilk aşamada toplam 6 milyar Euro'luk bir finansman sağlama sözü verdi. Hala işleyen bu anlaşma kapsamında Türkiye'deki Suriyelilere yapılan yardımın 10 milyar Euro'yu bulduğu kaydediliyor.

Erdoğan ve von der Leyen'in açıklamaları, Esad rejiminin çökmesinin ardından Ankara- Brüksel iş birliğinin niteliğinin değiştiğini, tarafların Suriye'nin yeniden inşası ve imarı ile yurt dışındaki Suriyelilerin ülkelerine geri dönüşüne odaklanacaklarını gösteriyor.

Türk Cumhurbaşkanı, Ankara'nın bu yöndeki talebini "Birliğin ülkemizin yükünü hafifletmek amacıyla sağladığı desteği, gönüllü geri dönüşleri kolaylaştırmak için çeşitlendirmesini bekliyoruz. Bu desteğin Suriye'de temel altyapı yatırımlarını içerecek şekilde orta ve uzun vadeli, kapsamlı ve sürdürülebilir olması çok mühimdir. Suriye'nin kuzey bölgelerinde bu alanda birçok faaliyette bulunmuş bir ülke olarak birlikte çalışmaya hazırız," ifadeleriyle somutlaştırdı.

Türkiye, özellikle Suriye'nin kuzeyinde Afrin gibi kentlere Suriyelilerin geri dönüşlerini hızlandırmak için altyapı ve konut yapımı çalışmalarında bulunmuştu. AB'den de bu çalışmalar için finansal destek istemiş ancak somut yanıt alamamıştı. Ankara'da yapılan değerlendirmeler, hem Türkiye hem de Avrupa'daki Suriyelilerin ancak ülkenin yeniden inşası ve imarı konusunda ilerleme sağlanırsa kitlesel dönüşe geçeceğine işaret ediyor.

AB: Geçiş süreci dikkatli ve barış içinde olmalı

Avrupa Komisyonu Başkanı von der Leyen ise gelişmelerin Suriye halkı için umut verici olduğunu ancak riskleri de içinde barındırdığını vurguladı.

"Sahadaki durum hala istikrarsız. Gelişmeleri çok yakından takip ediyoruz. Suriye halkı barışçı bir geçiş dönemini hak ediyor" diyen Leyen, bu sürecin ülkenin toprak bütünlüğünü, egemenliğini, devlet kurumlarını koruyacak ve çeşitlilik içeren halkının beklentilerini karşılayacak şekilde olması gerektiğini belirtti.

Avrupa'nın Suriye'nin bu önemli sürecinde destek vereceğini belirten von der Leyen, Suriyelilerin gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüşleri için BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ile çalışacaklarını kaydetti.

Komisyon Başkanı, Türkiye ile iş birliğinin süreceğini ancak bunun özellikle göç yönetimi ve düzensiz göçmen hareketliliğinin engellenmesine karşı olacağını bildirdi. Von der Leyen'in, ülkenin yeniden yapılanması veya inşası gibi alanları bu iş birliği kapsamında dillendirmemesi dikkat çekti.

Türkiye'deki Suriyeli mülteciler için 1 milyar Euro

Von der Leyen, Erdoğan ile yaptığı açıklamada, son gelişmeler ışığında AB Komisyonu'nun Türkiye'de bulunan Suriyeliler için eğitim ve sağlık alanlarında kullanılması için 1 milyar Euro yeni bir fon tahsis ettiğini açıkladı.

Komisyon Başkanı, "Önümüzde yoğun bir çalışma var; ve ben Suriyeliler tarafından yönetilen ve sahip çıkılan siyasi geçiş sürecinin desteklenmesi ile aday ülke olan Türkiye ile AB arasındaki ilişkilerin derinleştirilmesi için iyi işbirliğimizi sürdürmeyi dört gözle bekliyorum," diye konuştu.

'IŞİD'in canlanmasına izin veremeyiz'

Erdoğan, basın toplantısında, ülkedeki güvenlik konularının ele alındığını, bu kapsamda Suriye topraklarında varlıklarını sürdüren IŞİD ve PKK gibi "terör örgütlerinin" durumunu konuştuklarını kaydetti.

Cumhurbaşkanı, Türkiye'nin ne IŞİD'in ne PKK'ın "palazlanmasına" müsaade etmeyeceğini Leyen'e aktardığını açıkladı.

Türkiye, Suriye'nin doğusunda IŞİD ile mücadelede "yerel partner" olarak kullanılan Halkın Savunma Birlikleri'ni (YPG) PKK'nın Suriye ayağı olarak ve "terör örgütü" olarak tanımlıyor.

Leyen ise bölgenin istikrarı açısından Türkiye'nin rolünün önemine dikkat çekerken, "terör karşısında herkesin uyanık olması gerektiğini" kaydetti. Komisyon Başkanı, "IŞİD'in özellikle doğu Suriye'de yeniden canlanması gerçek bir risk. Buna izin veremeyiz. Türkiye'nin meşru güvenlik kaygıları da dikkate alınmalı. Aynı zamanda, tüm azınlıklar dahil, bütün Suriyelilerin güvende olduğundan da emin olmalıyız", ifadelerini kullandı.

Avrupa'daki birçok ülke, Türkiye'nin YPG ile mücadelesini doğru bulmuyor ve sınır ötesi operasyon yapmasına karşı çıkıyor. Von der Leyen'in basının önünde yaptığı açıklamada, taraflar açısından hassasiyet yaratacak değerlendirmeleri yapmaması bu açıdan dikkat çekti.

Türkiye-AB ilişkileri de ele alındı

Kasım ayı sonunda kurulan komisyonun başkanı olarak ikinci 5 yıllık dönemine başlayan von der Leyen, ilk ziyaretlerinden birini Ankara'ya yapmış olmasının tesadüf olmadığını, Ankara- Brüksel ilişkilerinin bu dönemde ilerletilmesi için çalışacağını kayda geçirdi.

Von der Leyen'in bu kapsamda bahsettiği ana başlıklar arasında dondurulan katılım sürecinin yer almaması dikkat çekti.

Brüksel'den 'yeni vizyon' beklentisi

Komisyon Başkanı, bunun yerine ekonomik ve ticari ilişkilerin zenginliğinden ve gümrük birliğinin güncellenmesi başlığından bahsetmeyi tercih etti.

Avrupa Yatırım Bankası'nın Türkiye'de yeniden faaliyetlere başlamayacağını, ticaret konusunda yüksek düzeyli diyaloğunun gerçekleştirileceğini kaydeden von der Leyen, Kıbrıs sorununun çözümü için BM liderliğinde müzakerelerin yeniden başlatılması ile Rusya'ya uygulanan yaptırımların delinmemesi konularını da ele aldıklarını kaydetti.

Erdoğan ise Türkiye-AB ilişkilerinin ilerletilmesi için Brüksel'den "yeni bir vizyon" yaratması istemini dile getirdi.

Türkiye'nin AB üyeliğini "stratejik bir hedef" olarak gördüğünü, AB'den de benzer bir tavır beklediklerini kaydeden Erdoğan, 19 Aralık'ta toplanacak AB liderler zirvesinden Türkiye'ye uygulanan yaptırımların kaldırılması ile gümrük birliğinin güncellenmesi ve vize sorunlarının aşılması için kolaylık içeren düzenlemelerin yapılması beklentisinde olduklarını açıkladı.

Cumhurbaşkanı, son gelişmelerin ilişkilere olan etkisini özetlerken ise "Türkiye ile Avrupa Birliği arasında her zamankinden daha güçlü ve kurumsallaşmış bir ilişkiye ihtiyaç var. Aday ülke olarak biz bu iradeye sahibiz" ifadelerini kullandı.