Ukrayna savaşı: Eşleri cephede olan kadınların kısa bir görüşme için uzun yolculukları
Yüksek topuklu ayakkabı giymiş bir kadının, askeri üniformalı bir adama sarılıp öpmesi, 2. Dünya Savaşı temalı bir filmden sahne gibi görünebilir.
Topuklu ayakkabılarıyla bir kadının, askeri üniformalı bir adama sarılıp öpmesi İkinci Dünya Savaşı temalı bir filmden sahne gibi görünebilir. Ancak bu durum Ukrayna'nın doğusunda günlük hayatın bir parçası oldu.
Ülkenin Rusya tarafından işgalinin üçüncü yıl dönümüne yaklaşırken, savaşın bedeli yalnızca cephede savaşan Ukraynalı askerler için değil, evde bekleyen eşleri için de ağırlaşıyor.
Oksana ve Artem, savaş başladığında henüz 18 aylık evliydi. Sonra Artem askere alındı.
Çift çocuk sahibi olmayı hayal ediyordu. Ancak cephedeki Artem yalnızca kısa süreli izinler kullanabiliyordu.
Oksana'nın başkent Kiev yakınlarındaki Bila Serkva'dan yüzlerce kilometre ötedeki Harkov'a, oradan da kocasının birliğinin bulunduğu Donetsk'e gitmekten başka çaresi yoktu.
Nisan 2022'de ilk kez bir araya gelebildiler.
İkinci buluşmaları ise aynı yılın Kasım ayındaydı. Artem yaralanmıştı ve Oksana da düşük yapmıştı.
Kocası onun güvenliği konusunda endişeli olsa da, çocuk sahibi olmaya kararlı bir şekilde bu seyahatleri düzenli yapmaya başladı.
Oksana BBC Ukraynaca Servisi'ne "Onun olmadığı bir hayatı hayal edemiyordum. Kendimi canlı hissettiğim tek günler onlar" diyerek Artem'i görmenin önemini anlatıyor.
Çift genelde cephe hattına yakın bir köyde veya kasabada buluşuyor. Geceyi geçirmek için de genellikle yerli halktan birinin ücretsiz konaklama teklifini kabul ediyorlar.
Oksana, "Kocanızla olmaktan mutlu olurken, etrafınızda yabancıların fotoğraflarını görünce de üzülüyorsunuz" diye anlatıyor.
Bunların kendisine "savaş yüzünden mahvolan hayatları" hatırlattığını söylüyor.
Artan boşanma oranları
Şubat 2022'de başlayan Rusya işgali sonrası Ukrayna'da eşler arası ayrılıklarda artış görülüyor.
Birleşmiş Milletler'e (BM) göre, altı milyondan fazla insan ülkeyi terk etti ve bu savaş öncesi nüfusun yaklaşık yüzde 15'ine denk geliyor.
Ülkeyi terk edenlerin çoğu kadın ve çocuklardan oluşuyor. Sıkıyönetim çerçevesinde 18 ila 60 yaş arasındaki erkeklerin Ukrayna'yı terk etmesine izin verilmiyor.
Orduda görev yapan askerler yılda en fazla 30 gün izin alabiliyor. İstisnai ailevi durumlar için ek 10 gün daha kullanabiliyorlar.
Çiftler birlikte daha az zaman geçirdikçe, doğum oranı önemli ölçüde düştü.
Sovyetler Birliği'nin dağıldığı ve Ukrayna'nın bağımsızlığını kazandığı 1991 yılında ülkede 630 bin doğum gerçekleşmişti.
O zamandan beri azalan doğum oranı 2019'da 309 bine indi.
İşgalin birinci yılında ise yaklaşık 180 bin doğumla tarihi düşük seviyeye geriledi.
Boşanma sayıları da arttı. Ukrayna Adalet Bakanlığı'na göre 2024'ün ilk altı ayında boşanma sayısı bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 50 yükseldi.
Partneri bulunan birçok kadın için, eşleriyle olmak için cephe hattına yolculuk yapmak, evlilik veya ilişkilerini kurtarmanın tek yolu.
Yüzlerce kilometrelik seyahatler
Cephe hattına yapılan yüzlerce kilometrelik seyahatler, yorucu olduğu kadar riskli de.
Kadınlar genellikle en yakındaki istasyona kadar trenle gidiyor ve sonrasında da otobüs veya taksiyle devam ediyor.
Askerin resmi izin alamadığı durumlarda, yolda geçen süre, buluşmanın kendisinden çok daha uzun olabiliyor.
Bu durum 22 yıllık evli Natalya'ya engel olmadı.
Ukrayna'nın batısındaki Lviv'den kocasını görmek için doğudaki Kramatorsk şehrine seyahat etti. Bu 1230 km'lik bir yolculuktu.
Yolda 50 saatten fazla zaman geçirdi. Sonunda buluştuklarında, yakındaki beş sınır kasabasının sürekli olarak bombalanması nedeniyle kocası hızla yanından ayrılmak zorunda kaldı.
BBC'ye gözyaşları içinde konuşan Natalya, "Platformda sadece 50 dakika kaldık ve sonra beni geldiğim trene geri bindirdi. Ama yine de o 50 dakika buna değdi" diye buluşmalarını anlattı.
Seyahat ona 5 bin grivnaya yani yaklaşık 120 dolara mal oldu. Bu miktar Ukrayna'daki ortalama aylık maaşın neredeyse dörtte biri olmasına karşın Natalya kocasını iki üç ayda bir görmeye çalıştığını söylüyor.
İki yetişkin çocuğu olan Natalya, "Bu seyahatler, tekrar bir aile gibi hissetmeyi sağlıyor" diyor.
'Her kadın kocasının yanında olmasını ister'
İçinde cephe hattı olan her buluşmanın mutlu bir sonu olmuyor.
Bazı kadınlar eşlerinin cephe hattına yakın bir kasabada bir metresleri olduğunu öğrenebiliyor.
Eski eşinden benzer sebeple ayrılan Maria, "Cephe hattında buluşmak aileyi kurtarmaz. Sadece ortak bir vizyonunuz, hedefleriniz hakkında konuşabiliyorsanız ilişkinizi kurtarabilirsiniz" diyor.
Bila Serkva'da yaşayan Oksana'nın yakın zaman önce bir erkek bebeği oldu. İşgal günlerinde iki kez düşük yapmıştı.
Oksana, kocasının doğum sırasında yanında olabileceğini umuyordu ama Artem izin alamadı.
Oksana bebeği doğmadan kısa bir süre önce BBC'ye şunları söylemişti:
"Elbette her kadın böyle bir zamanda kocasının yanında olmasını ister. Ama ben çocuğumuzu taşıyorum ve kocamın zamanı gelince olması gerektiği yerde olacağını biliyorum."
