Ukrayna savaşı: Rusya, Donbas bölgesini neden ele geçirmek istiyor?

Rusya, Ukrayna'nın başkenti Kiev'deki güçlerini geri çektikten sonra savaşı ülkenin doğusunda yoğunlaştırdı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Pazartesi akşamı yaptığı açıklamada Donbas'ta geniş kapsamlı saldırının başladığını duyurdu ve Rusya ordusunun önemli bölümünün bölgede savaştığını söyledi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in "özgürleştireceğini" iddia ettiği bu eski sanayi bölgesinde zafer ilan etmesi için ne yapması gerekiyor? Böyle bir zafer mümkün mü?

Ukrayna ordusunun en iyi eğitimli güçleri, 2014'te Rusya yanlısı ayrılıkçılara karşı başlayan ve sekiz yıldır aralıklarla da olsa süren savaştan dolayı halihazırda doğuda konuşlandırılmıştı. Bu süre içinde çok büyük kayıplar verdikleri biliniyor ancak hâlâ Rusya'nın işgalci ordusuna karşı çok güçlü bir savunma yapıyorlar.

Mariupol başta olmak üzere Rusya'nın kuşatması altındaki bölgelerde bir insani kriz var. Haftalardır bu durum sürmesine rağmen Rusya hâlâ Mariupol'ü ele geçiremedi. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, "Her bir karış toprağımız için savaşacağız" dedi.

Donbas'ın önemi ne?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Donbas" dediği zaman, Ukrayna'nın eski kömür yataklarını ve demir üretim merkezini kast ediyor. Aslında bahsettiği yer doğudaki iki büyük bölge; Luhansk ve Donetsk, yani ülkenin Mariupol'den başlayıp en kuzeye kadar olan neredeyse tüm doğu bölgesi.

Royal United Services Enstitüsü'nden Sam Cranny-Evans, "Burada kilit nokta şu ki; Kremlin bu bölgeyi Ukrayna'nın Rusça konuşulan bölgesi olarak, Ukrayna'dan çok Rusya olarak görüyor" diyor.

Ancak bu bölgelerde çoğunlukla Rusça konuşulsa da artık çoğunluğu Rusya yanlısı değil.

Rochan Danışmanlık'ın başındaki savunma uzmanı Konrad Muzyka da, "Mariupol, Ukrayna'daki en Rus yanlısı bölgeydi" diyor.

Savaşın başlamasından bir ay sonra yani Mart sonunda, Rusya Luhansk'ın yüzde 93'ünün; Donetsk'in de yüzde 54'ünün kontrolünü ele geçirdiğini öne sürmüştü. Ancak Putin'in tüm bölgeyi ele geçirmesine yani zaferini ilan etmesine daha belli ki çok vakit var. Putin zafer ilan etse bile burası kontrol edebilmek için çok geniş bir alan.

Putin neden Donbas'ı kontrol etmek istiyor?

Putin, hiçbir zaman kanıt gösterememiş olsa da uzun süredir Ukrayna'nın ülkenin doğusunda soykırım yaptığına dair iddiaları dile getiriyordu.

24 Şubat'ta savaş başladığında, doğudaki bölgelerin üçte ikisi Ukrayna'nın kontrolündeydi. Geri kalanı 2014'teki savaştan bu yana Rus yanlıları tarafından tek taraflı ilan edilmiş; Rusya destekli küçük özerk bölgeler olarak varlığını sürdürüyordu.

Savaşın başlamasından birkaç gün önce Putin, bu iki bölgenin tümünün Ukrayna'dan bağımsızlığını kabul ettiğini açıkladı.

Eğer Rusya bu iki bölgeyi de tamamen ele geçirirse, bu Putin'e büyük bir "başarı" imkanı vermiş olur. Bir sonraki adım da Donbas'ı ilhak etmek olur. Tıpkı 2014'te tartışmalı ve uluslararası alanda kabul edilmeyen bir referandumla Kırım'da yaptığı gibi...

Eğer böyle bir zafer ilanı 9 Mayıs'tan önce gelirse Putin, Zafer Günü'nde büyük kutlamalar yapmaktan da çekinmeyecektir. Bu tarih, 1945'te Rusya'nın Nazi Almanyasını mağlup ettiği günün yıldönümü olarak her yıl büyük kutlamalarla anılıyor.

Rusya'nın "kuklası" durumundaki Luhansk bölgesi lideri, daha şimdiden "ileride yapılacak bir referandumdan" bahsetmeye başladı. Elbette ki şu an savaşın devam ettiği bir bölgede referandumdan ya da herhangi bir oylamadan bahsetmek bir hayli garip görünüyor.

Putin'in stratejisi ne?

Ukrayna ordusu, Putin'in sadece Donbas'ın hakimiyetini istemediğini; Harson'un güneyinden kuzeye ve Kırım'ın batısına kadar tüm bölgeyi hedeflediğini düşünüyor. Çünkü bu şekilde güney kıyılarından Rusya sınırına kadar olan tüm bölgeyi ve Kırım'a giden su ikmal hattını kontrol etmiş olacak.

Donetsk'in büyük kısmı ve Luhansk'ın kritik bölgeleri hâlâ Ukrayna'nın kontrolünde; bu sebeple Rusya güçleri doğudaki güçlü Ukrayna birliklerini kuzey, güney ve doğudan yaklaşarak kuşatma altına almaya çalışıyor.

Londra'daki King's College'da çatışma ve güvenlik dersleri veren akademisten Tracey German, "Bu kontrol etmek için çok büyük bir alan, bunun coğrafi zorluklarını da gözardı etmemeliyiz" diyor.

Rusya sınırının hemen güneyinde yer alan Ukrayna'nın ikinci büyük şehri Harkov'un kontrolünü ele geçirmeyi henüz başaramadılar, ancak ayrılıkçıların kontrolündeki doğu bölgelerine erişimi sağlayan karayolunun üzerindeki kritik İzyum kasabasına girmeyi başardılar.

Prof. German, "İzyum'da yaptıklarına bakarsanız, anayolların üzerinden devam ettiklerini görürsünüz. Bu çok mantıklı çünkü araçlarının ve mühimmatlarının çoğunu karayolu ve trenyoluyla taşıyorlar" diyerek İzyum'un önemini anlatıyor.

Şu an Rusya'nın hedeflediği tüm yerleşim yerleri, 2014'te Rus yanlıları Donbas'ın geniş bölgelerini ele geçirdiğinden beri savaşla yüz yüze. M03 karayolu üzerindeki bir sonraki hedef, 125 bin kişinin yaşadığı Slovyansk şehri. Bu şehir de Rus yanlısı ayrılıkçılar tarafından 2014'te kuşatılmış, ardından Ukrayna güçlerince geri alınmıştı. Slovyansk'ın ardından da hemen güneyindeki Kramatorsk geliyor.

ABD merkezli Institute for the Study of War'a (ISW) göre eğer Ukrayna Slovyansk'ta Rus güçlerine karşı durmayı başarırsa, Rusya'nın iki bölgenin tamamını ele geçirme planı "muhtemelen başarısızlıkla sonuçlanacak."

Rusya ordusu kuzeyden doğuya doğru ilerlerken Luhansk'ta Ukrayna kontrolündeki Kremenna, Rubizhne, Popasna ve Lysychansk dahil birçok kasabaya saldırdı bile.

ISW'ye göre bu kasabalar önemli çünkü bunların kontrolünü ele geçirirse Rusya batıya doğru askeri araçlarıyla ilerleyip İzyum'dan güneydoğuya doğru saldırılarını artıran güçlere katılabilir. Ukrayna ordusu da bu sebeple İzyum'un dışında karşı saldırılara ağırlık veriyor.

Ruslar şimdi karayolları üzerindeki ikmal hatlarını kapatmak ve batıdan gelen demiryollarının önünü kesmek durumunda. Ukrayna ordusu için en etkili asker ve mühimmat takviye yöntemi demiryolları; bu yol aynı zamanda sivillerin tahliyesi için de en hızlı yol.

Demiryollarının kontrolünü sağlamak, Ruslar için de askerlerinin ve mühimmatın daha kolay taşınması anlamına geliyor.

Bu karşı saldırılar sırasında trenyollarının zarar görmesi ihtimali de var. Ukrayna bu sebeple sivillerin tahliyesini hızlandırdı.

İzyum'dan kuzeye giden ve güneyde Mariupo'le Melitopol'e giden trenyolları kesildi. Slovyansk'ta da tren yolculuklarında aksamalar yaşanıyor. Kramatorsk'ta da tahliye için bekleyen sivillerin beklediği ve 57 kişinin hayatını kaybettiği tren istasyonu saldırısından beri hiçbir tren çalışmadı.

Ukrayna güçleri dayanabilir mi?

Savaşın başında, Ortak Güçler Operasyonu'nu oluşturan güneydeki 10 tugay, Ukrayna ordusunun en iyi eğitimli ve en iyi donanmış güçleri olarak görülüyordu.

Sam Cranny-Evans, "Ukrayna güçlerinin şu anki gerçek gücünü gerçekten bilmiyoruz" diyor ancak son birkaç haftadır çok sayıda gönüllünün bu birliğe yazıldığını; bu sebeple daha da güçlenmiş olabileceklerini söylüyor.

Rusya güçleri de son yedi haftadır savaşta ciddi kayıplar verdi. Morallerinin de düşük olduğu tahmin ediliyor. Geniş Rus ordusunun yanı sıra Ukrayna içindeki ayrılıkçıların da katılımıyla savaşmaya devam ediyorlar.

Konrad Muzyka, "Ukraynalıların asıl amacı Rusya tarafında olabildiğince büyük zararlar vermek. Büyük savaşların önüne geçmek için de asimetrik taktikler kullanıyorlar" diyor.