Uzaya yolculuk: Virgin Galactic'in kurucusu Richard Branson'un 15 yıllık zorlu yolculuğu
Virgin Galactic’in insanları uzayın sınırına çıkarmak için 15 yıldır verdiği uğraş, Pazar günü sonunda meyvesini verdi.
Virgin Galactic'in insanları uzayın sınırına çıkarmak için 15 yıldır verdiği uğraş, Pazar günü sonunda meyvesini verdi. Sir Richard Branson'ın uzaya çıkma hikayesini inceledik.
1990'ların başında ünlü havacılık mühendisi Burt Rutan kendisine bir hedef koydu: Bir uzay aracı tasarlamak.
Rutan, 2004'te verdiği bir söyleşide "Son 25 yılda, çocukken uzaya çıkma hayali kuranların bunu gerçekleştirme umutları giderek azaldı. Ben bunu sadece denemekle kalmayacağım, başaracağım" diyordu.
Sıradan insanları, yani devletler adına astronotluk yapmayan kişileri uzaya çıkarma alanında bir boşluk olması ona çalışma motivasyonu veriyordu.
Burt Rutan bunun, bir roketle fırlatılıp paraşütle inmek gibi sert bir deneyim yerine, uçağa binmeye benzer bir deneyim olması gerektiğini düşünüyordu.
Çabalarının ilk meyvesi SpaceShipOne adlı araç oldu. İlhamı, 1950'ler ve 60'larda test pilotlarının çok yüksek irtifalarda uçurduğu deneysel X-15 aracından almıştı.
21 Temmuz 2004'te bu araç uzaya çıkarak, bir özel şirketin yaptığı ilk uzay yolculuğu olarak tarihe geçti.
8,5 metre uzunluğundaki araç, White Knight (Beyaz Şövalye) adlı bir uçağın altına takılı bir şekilde ABD'nin California eyaletinde bulunan Mojave çölünden kalktı.
14 kilometre yüksekliğe çıktıktan sonra White Knight'tan ayrılan araç dik bir tırmanışla, geniş çevrelerce uzayın sınırı olarak kabul edilen 100 kilometre yüksekliğe ulaştı.
Aracın test pilotu Mike Melvill yerçekimsiz ortamı bir süre hissettikten sonra araç dünyaya doğru inişine başladı.
SpaceShipOne iniş sırasında kanatlarının şeklini değiştirerek hem sürtünmeyi artırıp inişi yavaşlattı, hem de aracı daha stabil kıldı.
Birkaç başarılı uçuşun ardından araç, uzay girişimcisi Pete Diamandis'in uzay turizmi sektörünü büyütmek için verdiği 10 milyon dolarlık X-Prize ödülünü de kazandı.
Uçuşları izlemeye davet edilen halk gördüklerinden etkileniyordu. Fakat etkilenenler arasında bir milyarder de vardı: Sir Richard Branson.
Virgin şirketler grubunun kurucusu olan Sir Richard, Eylül 2004'te SpaceShipOne'ı temel alarak geliştirecekleri araçlarla uzaya ticari uçuşlar yapacaklarını duyurdu.
Londra'da Burt Rutan ile bir basın toplantısı yapan Sir Richard, uzay biletlerinin 200 bin dolara satılacağını söyledi ve ekledi:
"Önümüzdeki beş yılda binlerce astronotu uzaya göndermeyi hedefliyoruz. Gezegenimizin muazzam güzelliğini uzaydan görme, yıldızları en parlak halleriyle izleme ve yerçekimsiz ortamı deneyimleme hayallerini gerçekleştirebilecekler."
Basın toplantısından kısa bir süre sonra Rutan ve Sir Richard The Spaceship Company adlı bir şirket kurdu. Bu, Rutan'ın sahibi olduğu Scaled Composites şirketinin geliştirdiği teknolojiyi, Sir Richard'ın Virgin Galactic uzay turizmi şirketinde kullanılmak üzere satın alacak bir şirketti.
O zamanki planları, uzay turizmini 2007 yılında başlatmaktı.
Fakat ellerindeki araç, SpaceShipOne'ın birazcık güncellenmiş haliydi.
Bu araç X-Prize ödülünü kazansa da sadece bir pilotu taşıyabiliyordu. Sir Richard'ın hedefi ise altı yolcu ve iki pilottan oluşan sekiz kişilik bir ekibi uzaya çıkarmaktı.
Bunun için SpaceShipOne uzay aracının çok daha büyük hale gelmesi, motorunun buna göre geliştirilmesi ve onu taşıyacak White Knight uçağının da benzer bir şekilde taşıma kapasitesinin artırılması gerekiyordu.
İlk basın toplantısından iki yıl sonra, Eylül 2006'da yine Londra'da bir basın toplantısı düzenleyen ikili Virgin Galactic şirketini duyurdu, ardından Sir Richard New York'ta SpaceShipTwo'yu tanıttı. Basın model aracı gezmeye davet edildi.
Kabinde dünyayı izlemek için yer alan pencereler dikkat çekiyordu.
Tanıtımda yolcuların bir noktadan sonra kemerlerini çözerek yerçekimsizlik hissini yaşayabileceği anlatılıyordu.
Fakat tanıtımlarda çizilen tablonun aksine, şirketin işleri planlandığı gibi gitmiyordu.
Temmuz 2007'de SpaceShipTwo'nun roket motorunun parçaları test edilirken gerçekleşen bir patlamada Scaled Composites şirketinin üç çalışanı hayatını kaybetti, üçü de ağır yaralandı.
Kazanın ardından şirket motor tasarımı işini Sierra Nevada adlı başka bir şirkete yaptırmaya karar verdi.
Aracın motoru katı, kauçuk bazlı bir yakıt olan HTPB ile çalışacak, ateşleyici madde olarak da likit azot oksit kullanacaktı.
Bir kısmı katı, bir kısmı da sıvı kullanan bu tip motorlara hibrit motor deniyor.
Motorun en az bir dakika boyunca ateşlenebilmesi gerekiyordu.
İlk SpaceShipTwo aracı olan VSS Enterprise, 2010'da test sürecine başladı.
Önce yerde test edilen araç, ardından White Knight 2'ye bağlanarak uçuruldu.
Sonunda, Ekim 2010'da araç White Knight 2 ile uçurulduktan sonra serbest bırakıldı ve kendi başına süzülerek iniş yaptı.
VSS Ensterprise'ın motorlarını ilk defa çalıştırdığı uçuş ise Nisan 2013'teydi. Mark Stucky'nin pilot ve Mike Alsbury'nin yardımcı pilot olarak görev yaptığı uçuşta ses hızı da aşıldı.
Sir Richard o uçuşun ardından yaptığı konuşmada "Bugünkü ses hızını aşma başarımız uzay gemimizin gelişimini hızlandıracak ve sene sonuna kadar uzaya çıkmayı mümkün kılacak. Bugün bir tarihe tanıklık ettik ve herkesle gurur duyuyorum" demişti.
Fakat Virgin Galactic motor prototiplerinden gelen titreşimden rahatsızdı ve 2014'te Sierra Nevada ile olan motor geliştirme anlaşmasını sonlandırıp üretimi tekrar kendi eline aldı.
Motorda kauçuk bazlı yakıt yerine plastik bazlı yakıta geçiş yaptı.
Ekim 2014'te, VSS Enterprise 55. uçuşunda yeni yakıt sistemini denemek üzere havalandı.
Fakat ana uçaktan ayrıldıktan 11 saniye sonra SpaceShipTwo parçalara ayrıldı.
Kazada yardımcı pilot Mike Alsbury hayatını kaybetti.
Pilot Pete Siebold ise ağır yaralandı.
Uçak parçalara ayrılırken kemerini çözmeyi başardı, bilincini yitirmiş bir şekilde yere doğru düşerken paraşütü otomatik olarak açıldı ve çöle indi.
Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurulu'nun incelemesi sonucunda kazaya, uçağın inişi sırasında şekil değiştiren kanat sisteminin yanlışlıkla kalkış sırasında devreye girmesinin yol açtığı anlaşıldı.
Sir Richard kazanın ardından, sorunun giderilebilmesi durumunda projenin devam edeceğini açıkladı.
VSS Unity adlı verilen yeni SpaceShipTwo aracı, Şubat 2016'da tanıtıldı. Araca ismi Prof. Stephen Hawking vermişti.
Kazanın yakıtla hiçbir ilişkisi olmasa da yeni araçta eski kauçuk bazı yakıta geri dönüldü.
Birkaç süzülme ve uçuş denemesinin ardından 13 Aralık 2018'de araç ilk defa, bazı kurumlarda uzayın sınırı olarak kabul edilen 80 kilometreyi aştı.
Sonunda Sir Richard da 11 Temmuz 2021'de bu araçla 85 kilometreye yükseldi.
Öte yandan uzayın sınırı için genel olarak kabul edilen yükseklik, Karman çizgisi de olarak bilinen 100 kilometredir. Uluslararası Havacılık Federasyonu (FAI) de bunu sınır olarak kabul ediyor.
Sir Richard'ın rakibi olan, Amazon.com'un patronu Jeff Bezos'un uzay şirketi Blue Origin, kendi aracının daha üstün olduğunu anlatmak için 100 km.'yi aşabildiğini vurguluyor.
Öte yandan bir uzay yolcusu için bu büyük bir fark değil. İki araç da aynı yerçekimsizlik hissi ve müthiş birer manzara sunacak.
Kenarda biraz nakdi olanlar, sadece bunu bile bilet fiyatına değer bulabilir.
