Volodimir Zelenskiy: Ukranya'nın televizyon starlığından devlet başkanlığına yükselen lideri kimdir?

Volodimir Zelenskiy Ukrayna televizyonlarına devlet başkanı olarak ilk kez çok sevilen bir komedi dizisinde rol icabı çıkmıştı.

Fakat hayat kurguya uygun gelişti ve 2019 yılında gerçekten devlet başkanı seçildi. Şimdi 44 milyonluk bir ülkenin lideri olarak başkente dayanmış Rus ordularının işgaliyle karşı karşıya.

Halkın Hizmetkârı adlı televizyon dizisinde, kaderin bir cilvesiyle, yolsuzluğa karşı küfür kıyamet öfkesini haykırdığı bir video kaydı viral olunca devlet başkanı seçilen mütevazı bir tarih öğretmenini canlandırıyordu. Politikadan hayal kırıklığına uğramış Ukrayna halkı bu hikayede kendisini bulmuştu.

Partisinin adını Halkın Hizmetkârı koydu ve başkanlık seçimi kampanyasını siyasette temizlik ve doğu bölgelerine barış getirme vaatlerini koydu.

44 yaşındaki Zelenskiy şimdi Rus ordusunun işgaliyle birlikte Soğuk Savaş sonrası dönemde Batı ile Rusya arasında yaşanan en derin uluslararası gerilimin odağındaki kişi oldu.

Gerginliğin tırmanmasıyla beraber Ukrayna'nın çıkarları için bir yandan Batı'ya yardım çağrıları yaparken bir yandan da halkın paniğe kapılmaması için uğraşmak durumunda kaldı.

Alışılmadık bir kariyer çizgisi

Zelenskiy devlet başkanlığına alışılmadık bir kariyer geçmişinden geldi.

Vladimir Zelenskiy, 1978 yılında Ukrayna'nın Krivoy Rog kentinde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu.

Kiev İktisat Fakültesi'nde hukuk eğitimi gördü ama çocukluğundan itibaren tiyatroya tutkuluydu ve daha ortaokul yıllarında ünlü komedi televizyon programı KVN'de rol almaya başladı.

Hukuk fakültesinde öğrenci olduğu yıllarda bir grup arkadaşıyla birlikte "95 Kvartal" adlı komedi grubunu kurmuştu.

Komedi gösterileri için senaryolar yazan Zelenskiy, farklı televizyon programlarında boy gösterdikçe Ukrayna'nın en ünlü ekran yüzlerinden biri oldu.

"Kvartal 95" grubu, "Halkın Hizmetkârı" da dahil birçok komedi dizisine imza attı. Grubun adıyla bir de prodüksiyon şirketi kuruldu.

Ukrayna'nın en popüler komedi programı olan "Veçernıy Kvartal"da Zelenskiy, siyasi ve sosyal konulardaki hiciv ağırlıklı şovlarıyla kendini milyonlara sevdirdi.

Şirketi Ukrayna'nın 1+1 televisyon kanalı için şovlar hazırlıyordu. Kanalın sahibi tartışmalı bir isim olan milyarder İhor Kolomoyski idi ve Kolomoyski daha sonra Zelenskiy'in başkanlık kampanyasına mali yardım sağlayacaktı.

Ama 2010'ların ortalarına gelinceye kadar Zelenskiy'nin hayatının odağında televizyon şovları ve rol aldığı Büyük Şehirde Aşk ya da Rzevsky Napolyon'a karşı gibi filmler vardı.

Halkın Hizmetkârı

Zelenskiy'in siyasi sahnedeki sürpriz yükselişi 2014'te bölgede yaşanan çalkantıları izledi. O sırada devlet başkanı olan Rusya yanlısı Viktor Yanukoviç aylar süren protesto gösterilerinden sonra devrilmişti. Bunu Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi ve Ukrayna'nın doğusundaki bölgelerde ayrılıkçılara destek vermesi izlemişti.

Bir yıl sonra 2015 yılı Ekim ayında 1+1 televizyonunda yayınlanan Halkın Hizmetkârı dizisinde Zelenskiy, kendisi gibi yıldırım hızıyla siyasetin zirvesine yükselen Vasiliy Goloborodko adında bir karakteri canlandırıyordu.

Kendisi de bir kaç yıl sonra, onun tecrübesizliğini öne çıkaran rakibi Devlet Başkanı Petro Poroşenko'yu koltuğundan etti.

Ukrayna halkı Zelenskiy'in politika sahnesindeki tecrübesizliğini artı hanesine yazmıştı.

2019 yılının 20 Mayıs'ında yüzde 73,2'lik ezici bir seçim zaferiyle Ukrayna devlet başkanı oldu.

Donbas'daki kilitlenme

Zelenskiy seçildikten sonra vaadini yerine getirerek doğu Ukrayna'da 14 binden fazla insanın ölümüne yol açan çatışmayı sonlandırmaya yönelik adımlar atmayı denedi.

Önce bir uzlaşma denedi. Rusya ile esir değişimi ve Minsk anlaşmaları diye bilinen barış sürecinin bazı maddelerinin uygulanması konusunda görüşmeler yapılıyordu.

Uzlaşma havası Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, Ukrayna'nın ayrılıkçıların fiili kontrolündeki doğu bölgelerinde yaşayanlara Rus pasaportu verme kararıyla bozuldu.

2020 yılının Temmuz ayında bir ateşkeş yürürlüğe girdi ama çatışmalar yer yer devam etti.

Zelenskiy, Ukrayna'nın Avrupa Birliği üyeliği ve NATO ittifakına katılması talebini daha bir yüksek sesle dile getirmeye başladı ve bu hamleler Rusya Devlet Başkanı Putin'i öfkelendirdi.

Zaman zaman bir devlet adamı olarak ağırlığını koyamamakla eleştirilen Zelenskiy'nin bu eksikliği yine siyasi tecrübesizliğine bağlanıyordu.

Fakat Batı'dan gelen, bir Rus işgalinin çok yaklaştığı uyarıları sonrasında Zelenskiy daha temkinli ve sakin bir tutum izledi. Sekiz yıldır süren fiili savaştan sonra yeni bir şey olmadığını vurgulamaya çalıştı.

İşgalden önce Rusya'nın askeri tehdidi karşısında NATO'ya katılma talebinden vazgeçip geçmeyeceği sorulduğunda, BBC'ye bir devlet başkanı olarak kendisi için en önemli şeyin "ülkesini yitirmemek" olduğunu söylemiş ve "Güvencelere ihtiyacımız var. Sadece dört harften ibaret değil bunlar. NATO bizim için güvenlik garantisidir" demişti.

Siyaseti temizleme vaadi ne oldu?

Zelenskiy, en önemli iki seçim vaadinden diğeri olan siyasette temizlik, yani süper-zengin Ukraynalı oligarkların ekonomik güçlerini siyasi kontrola tahvil etmesinin engellenmesi konusunda da başarılı olamadı.

Kendisini eleştirenler herşeyden önce Zelenskiy'in seçim kampanyasını finanse eden eski patronu, milyarder işadamı İhor Kolomoyski ile yakın ilişkileri nedeniyle bunu yapamayacağını söylüyorlardı.

Fakat Zelenskiy "oligarksızlaştırma" diye tanımladığı vaadini gerçekleştirmek için bazı adımlar arttı.

Zelenskiy hükümeti Ukrayna'nın en önde gelen oligarklarını hedefleyen adımlar attı.

Bunlar arasında vatana ihanet de dahil bir çok suçlamayla ev hapsine alınan Rusya yanlısı muhalefet lideri Viktor Medvedçuk da vardı.

Daha sonra oligarklara yasal bir tanım getiren ve faaliyetlerine siyasi partilere mali destek sağlamak da dahil sınırlama getiren bir yasa çıkarıldı.

Fakat bir çok yorumcu Zelenskiy'in yolsuzlukla mücadele adımlarını, büyük ölçüde ABD yönetiminin hoşuna gitsin diye yapılmış yüzeysel girişimler diye niteledi.

ABD ile ilişkilerde tuhaf anlar

ABD'nin desteğini almaya çalışan Zelenskiy bu yüzden bazı zor anlar da yaşadı.

2019 yılının Temmuz ayında ABD'nin o tarihteki başkanı Cumhuriyetçi Donald Trump, bir telefon konuşmasında Zelensky'den kişisel bir "iyilik" istedi.

Zelenskiy'nin, yaklaşan ABD başkanlık seçimlerinde demokratların en güçlü adayı olarak kendisine rakip çıkma ihtimali yüksek Joe Biden'la ilgili Ukrayna bağlantılı bazı yolsuzluk iddialarını araştırmasını istiyordu.

Karşılığında Zelenskiy de Washington'a davet edilecek ve askeri yardım alacaktı.

Bu görüşmenin ayrıntıları sızdırılıp ortaya çıkınca Trump, siyasi rakibine zarar verecek bir bilgi bulması için Ukrayna liderine bir baskı yapmakla dolayısıyla suç işlemekle suçlanmıştı.

Trump yanlış bir şey yapmadığında ısrar etti, Zelenskiy de ortada iki liderin karşılıklı birbirine "iyilik" yaptığı bir durum olmadığını söyledi.

Demokratlar Trump hakkında azil süreci başlattı ama Trump daha sonra Senato'daki yargılamada suçsuz bulundu.

Pandora'nın kutusu

Zelenskiy'nin kendisi de skandallardan uzak kalamadı.

2021'in Ekim ayında, dünyanın en zengin ve güçlülerinin gizli servetleri ve vergi cennetlerindeki faaliyetleriyle ilgili milyonlarca belgenin sızdırıldığı Pandora Belgeleri arasında onun da adı geçiyordu.

Belgelerde Zelenskiy ve yakın çevresinin vergi cennetlerinde kurulu bir şirketler ağıyla ilişkili oldukları ortaya konmuştu.

Fakat Zelenskiy belgelerin bilinmeyen hiç bir şey göstermediğini söyledi ve kendisi veya şirketi Kvartal 95'ten herhangi bir kişinin vergi kaçırma ve kara para aklama faaliyetlerine karıştığını inkar etti.