Türkiye'de Dolar 2.83'den 9.02 Liraya Fırlamıştı. Tarih Tekerrür mü Ediyor?
Milliyet yazarı Güngör Uras Türkiye'deki devalüasyonları hatırlattı. 1958 Menderes Hükümeti devalüasyonunda dolar 2.83 TL'den 9.02 TL'ye yükseltildi.
Dolardaki yükseliş, büyük bir devalüasyon. Ayşe Hanım Teyzemin alım gücü 2 yılda yüzde 53 eridi. Bizde dolar çıkmaya başladı mı, ortalama yüzde 150 artar. Devalüasyon başlangıcı olarak 1.50 TL esas alınırsa, dolar 3.75 TL'ye kadar gidebilir. Zarar kaçınılmaz ama, gereği yapılsın ki, kaldırılamaz boyuta ulaşmasın...
"RESMEN DEVALÜASYON"
Doların 1.40 TL'den 2.80 TL'ye fırlaması, şimdilerde de 3.00 TL'nin üzerine çıkmaya çalışması "devalüasyon"dur, hem de büyük bir "devalüasyon"dur. Devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer bir ülke para karşısında değer kaybetmesidir.
"DOLAR OLMASI GEREKENDEN FAZLA ARTIYOR"
Doların küresel piyasalardaki değer kazanmasına ek olarak bizim kendimize özgü sorunlarımız (hükümet kurulamaması, terör, komşu ülkelerdeki karışıklıklar, ekonominin sahipsiz kalması) döviz arz ve talebini bozduğu için bizde dolar fiyatı, olması gerekenden fazla artıyor.
OLAN AYŞE HANIM'A OLUYOR
Dolar fiyatının artması alt ve orta gelir grubunu, Ayşe Hanım Teyzem ve Ali Rıza Bey Amcamları çok, hem de çok üzer. Fakirleştirir. Ayşe Hanım Teyzem dolar 1.40 TL iken, 100 TL harcama yaparak karşılığında değeri dolar ile belirlenen 71 dolar kıymetinde mal alabiliyordu. Dolar 2.80 TL'ye satılmaya başlayınca 100 TL harcama karşılığı, fiyatı dolar ile belirlenen 35 dolar kıymetinde mal alabilir hale geldi. Dolar 3.00 TL olunca 100 TL karşılığı değeri dolarla belirlenen 33 dolarlık mal alabilecek. Sadece ithal mallarının değeri dolarla belirlenmiyor. Sadece doğalgaz, elektrik, dolmuş, otobüs harcamaları dolara bağlı değil. Buğday, domates, patates gibi tarım ürünlerinin maliyetinde dolar girdisi var. Sanayi ürünlerinin maliyetinin yaklaşık yarısı dolara bağlı.
EKONOMİK DENGE ALT-ÜST OLUR
Her devalüasyon sonunda ekonominin dengeleri alt-üst olur. Dengeler bozulur. Bizde geçmiş devalüasyonlarda, devalüasyon öncesi ve sonrası dolar fiyatının değişimi, bu devalüasyonda da doların nereye kadar gidebileceği hakkında fikir verebilir.
1946 devalüasyonunda dolar 1.32 TL'den 2.83'e yükseldi. Dolar fiyatındaki artış yüzde 116 oranında idi.
1958 Menderes hükümeti devalüasyonunda dolar 2.83 TL'den 9.02 TL'ye yükseltildi. Dolar fiyatı yüzde 218 oranında arttı.
1970 yılında dolar 9.00 TL'den 15.00 TL'ye yükseltildi. Artış yüzde 66 oranında. Ama sonunda dolar fiyatı küçük devalüasyonlarla 19.00 TL'ye getirildi. Artış yüzde 111 oranında.
1972'de Ecevit hükümeti IMF anlaşmasından önce devalüasyon yaptı. Dolar 19 TL'den 25 TL'ye yükseldi. Artış yüzde 32 oranında.
Ecevit hükümeti 1979 yılında doları 47 TL'ye çıkardı.
Süleyman Demirel hükümeti döneminde Turgut Özal 24 Ocak kararları ile doları 47.10 TL'den 71.70 TL'ye yükseltti. Artış yüzde 51.5 oranında.
Buraya kadarki devalüasyonlar hükümet karar ve emri ile yapılan değer ayarlamaları.
DOLAR 3.75'E GİDEBİLİR
2003 yılından 2010 yılına kadarki dönemde 1.50 TL etrafında dolaşan dolar fiyatı 2011 yılında 1.90 TL, 2013 yılında 2.13 TL, 2014 yılında 2.31 TL olduktan sonra, bu yıl birden tırmanışa geçti. Şimdi önemli olan bu tırmanışın nerede duracağı. Geçmiş devalüasyonlara bakıyoruz. Dolar kıpırdadı mı yüzde 60 veya yüzde 150 dolayında artış gösteriyor. Bu defa devalüasyon başlangıcı olarak eğer uzun yıllar devam eden 1.50 TL'lik ortalama dolar fiyatını esas alınırsa, dolar fiyatı 3.75 TL'ye kadar gidebilir. Hesap yapılırken başlangıç fiyatı 1.50 TL'nin üzerine çıkarılır ise, fiyat artış sınırı daha da yükselir. Özetle, dolar fiyatının artışı ekonomi için önemli bir gelişmedir. Ayşe Hanım Teyzemi perişan eden ve edecek olan, 2000 yılından bu yana yaşanmamış "büyük bir devalüasyon" hareketidir. Büyük devalüasyonlar ekonomiyi sarsar, dengeleri bozar.
TÜRK LİRASI NE KADAR ERİDİ?
Devalüasyon (değer kaybı) Türk Lirası'nın yabancı bir para birimi karşısında (örneğin ABD doları karşısında) değer kaybetmesidir. Dolar fiyatının artmasıdır.
100 TL'ye 71 dolar alınabilirken, 100 TL'ye 33 dolar alınır hale gelmesidir.
Dolar 1.40 TL'dan 3.00 TL'ya çıkınca; TL, yüzde 53 değer kaybetmiştir. Devalüasyon oranı yüzde 53'tür.
İşte Ayşe Hanım Teyzemi ilgilendiren oran budur. Ayşe Hanım Teyzemin TL'si (dolara karşı satın alma gücü) iki yılda yüzde 53 erimiş, yok olmuştur. Vatandaşın ve iş adamının kafasını karıştıran budur. (Kaynak:Milliyet)