2. Antalya Uluslararası Gitar Festivali
Başkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.
Başkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Ertuğrul Bayraktarkatal, "Arabesk dinlediğinin bilinmesini istemeyen veya çekinen insanlar var. Belki ötekileştirmeden çekindikleri için bu şekilde davranıyorlar" dedi.
2. Antalya Uluslararası Gitar Festivali kapsamında Başkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Ertuğrul Bayraktarkatal, Antalya Kültür Merkezi'nde düzenlenen "Arabesk üzerine çeşitlemeler" konulu konferansta arabesk müziğin tarihini anlattı.
1960'lı yıllarda Türk toplumunun batı filmlerindeki müziklerden etkilendiklerini ifade eden Bayraktarkatal, elektro gitar çalan, dönemin ünlü sanatçılarına karşı büyük ilginin o dönemde oluştuğunu belirtti. Bayraktarkatal, Elvis Presley, Beatles'ın ilgi gören isimler olduğunu, 1960'ta Samsun'da 30'a yakın rock grubu kurulduğunu anlattı. Batıdan Türkçe'ye uyarlanan bu müziğin notaları dahi bulunmadığına işaret eden Bayraktarkatal, şöyle konuştu:
"Bu dönemde müzisyenler 45'liklerden dinledikleri müzikleri 'Dinle çal' şeklinde müziğe çevirmişlerdi. Kendi ezgilerimizi batı popüler tarzında (rock) icra etmeye yöneldik. Birçok rock grupları kuruldu. Hiç duymadığımız halk ezgilerini rock grupları sayesinde duyduk ve öğrendik. Gaziantep yöresine ait
'Helvacı' türküsü böyle ortaya çıkmıştır."
1960'lı yıllarda batı tarzı müziğin "modernleşmenin göstergesi" olarak algılandığını ifade eden Bayraktarkatal, bunun sonucu olarak köy düğünlerinin yerini salon düğünlerinin aldığını, La Cumparsita'nın düğünlerde çalınan bir müzik haline geldiğini hatırlattı. Bayraktarkatal, "Oysa bu müzik türünün ne olduğu ve nerede bestelendiğiyle ilgili kimsenin bilgisi de yoktu. Düğünlerde çalınan bu parçayı büyüklerimizden çalarak öğrendik. Bu tür müziklerin kültürümüzde yer edinmesiyle hiç bir zorlama olmadan batı tarzı sosyal hayatımıza girmiş oldu" dedi.
Batı müziğinin kabul gördüğü dönemde geleneksel müziğe ilgi duyanların
"modern dışı" görüldüklerine işaret eden Bayraktarkatal,"Evde annesinin bağlamasıyla büyüyen bir kişi, bir süre sonra bunu beğenmemeye, ötekileştirmeye başladı. Onlara göre geleneksel müzik dinleyenler modern değildi. Geleneksel müzik dinleyenler ise batı tarzı müziğe karşı taklitçi gözüyle baktı" diye konuştu.
-Arabeskin ortaya çıkışı-
Böyle bir ortamda, 1968-1969 yıllarda "Bir teselli ver" ile Orhan Gencebay'ın ortaya çıktığını anlatan Bayraktarkatal, Samsunlu olan Gencebay'ın bestelerinin ise daha kendisi meşhur olmadan o dönemdeki ünlü 45 sanatçı tarafından seslendirildiğini kaydetti. Türk sesiyle Ortadoğu esintilerinin karışımıyla arabeskin ortaya çıktığını belirten Bayraktarkatal, "Orhan Gencebay bu dönemde müzik piyasasına bomba gibi düştü. Halkın kendinden bir parça bulduğu bu müzik türü, Türkiye dışında Ortadoğu'da ve Yunanistan'da ciddi bir dinleyici kitlesine sahipti" dedi.
Arabesk müziğin hızlı yükselişi karşısında bazı kesimlerin, ötekileştirme çabasına girdiğini kaydeden Bayraktarkatal, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bu müzik insanı bu dünyadan koparan, başkaldırıyı dillendiren bir müzik olarak algılandı. Ancak buna rağmen Gencebay'ın bu müziği insanlarda duygusal bir bağ kurulmasına neden oldu. Bu müzik o kadar çok dinlenmeye başlandı ki minibüslerde sesli bir şekilde dinlenmeye başlandı. Bu nedenle dolmuş müziği olarak adlandırıldı. Gencebay'ın bu tarzı her türlü yasaklamaya ve karşı kampanyalara karşı bugüne kadar yaşayan bir müzik haline geldi. Arabesk o zamanın farklı türde müzik yapan sanatçıların müziklerinde bile kendisi gösterdi. Attila Özdemiroğlu'nun yazdığı ve Sezen Aksu'nun seslendirdiği 'Firuze' bunun en güzel örneğidir. Zeki Müren dahi Orhan Gencebay'ın müziğinden etkilenerek Pırlanta 1 ve 2 isimli plaklarında bu tarz eserler seslendirmiştir."
-"Elvis Presley kamyon şoförüydü"-
Amerikan rap müziğinin arabesk ile benzer bir müzik türü olduğunu da belirten Bayraktarkatal, Gencebay'ın tarzını daha sonra Ferdi Tayfur, İbrahim Tatlıses ve Müslüm Gürses başta olmak üzere birçok sanatçının sürdürdüğünü vurguladı. Bayraktarkatal, arabesk sanatçılarının eğitimsiz olduğu yönündeki eleştirilerin ise gereksiz olduğunu belirtti.
Sesleri ve tarzlarıyla milyonları kendisine bağlayan arabesk sanatçılarının müzik eğitimi almalarının çok da gerekli olmadığını vurgulayan Bayraktarkatal,
"İyi bir piyanist veya kemancı olunması için çok erken yaşlarda bunun eğitiminin alınması gerekir ancak iyi bir arabesk sanatçısında bu aranmaz" diye konuştu.
Arabesk sanatçılarının çeşitli mesleklerde çalışan insanlardan oluştuğuna dikkati çeken Bayraktarkatal, "Elvis Presley'in kamyon şoförü olduğunu unutmamak gerekir" dedi.
Arabesk müziği sevmediğini ifade eden insanların radyo veya televizyonda çalan bu tür bir müziği değiştirmediğine de dikkati çeken Bayraktarkatal,
"Arabesk dinlediğinin bilinmesini istemeyen veya çekinen insanlar var. Belki ötekileştirmeden çekindikleri için bu şekilde davranıyorlar" diye konuştu.
-Fazıl Say'ın arabeskle ilgili sözleri-
Bayraktarkatal, ünlü piyanist Fazıl Say'ın bir paylaşım sitesinde arabeskle ilgili, "Arabeski sevmek vatan hainliğidir" sözlerini de, "Şansız bir değerlendirme" diye nitelendirdi.
"Arabeski sevip de şehit olanlar vatan haini midir-" diyen Bayraktarkatal, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bu tür değerlendirmelerden uzak durmak gerekiyor. İnsanları bir müzik türünü dinleye kimse zorlayamaz. Sübjektif bir değerlendirme. Fazıl Say, Türk müziği için önemli bir isim. Ancak herkes de yerini ve konumunu bilmeli. Ötekileştirmeyle bir yerlere varılmadı. Neden toplumumuzun ortak değerleriyle hareket etmiyoruz- Farlılıkları değil, ortak yönlerimizi ilk önce konuşarak başlamalıyız. Ortak türkülerimiz, ortak giysilerimiz, ortak yemeklerimiz var. Neden farklılıkları öne çıkarıyoruz- Neden ayrık yönlerimiz üzerinden birbirimize saldırıyoruz-"
Konferans sonunda Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Abdullah Uz, Bayraktarkatal'a günün anısına plaket verdi.
Festival 16 şubatta sona erecek.
Muhabir: Hüseyin Kanber / Güç Gönel
Yayıncı: Tuncer Çetinkaya - ANTALYA
