Bosna'daki savaşın 284 kurbanı daha toprağa verildi (2) -
Bosna'daki savaşta ülkenin kuzeybatısındaki Priyedor'da öldürülen ve ülkenin en büyük toplu mezarı olan Tomaşitsa'dan geçen yıl çıkartılan kurbanlardan kimlik tespiti tamamlanan 284'ü, düzenlenen cenaze töreninin ardından toprağa verildi.
VESNA BEŞİÇ - Bosna'daki savaşta ülkenin kuzeybatısındaki Priyedor'da öldürülen ve ülkenin en büyük toplu mezarı olan Tomaşitsa'dan geçen yıl çıkartılan kurbanlardan kimlik tespiti tamamlanan 284'ü, düzenlenen cenaze töreninin ardından toprağa verildi.
Priyedor'un Kozarats beldesindeki ''Bratstvo'' Stadyumu'nda düzenlenen törene, kurban yakınlarının yanı sıra Bosna Hersek Üçlü Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Bakir İzzetbegoviç, Konseyin Hırvat üyesi Jelyko Komşiç, Bosna Hersek Reis-ul Uleması Hüseyin Kavazoviç, Avrupa Birliği'nin (AB) Bosna Hersek Yüksek Temsilcisi Valentin Inzko, Türkiye'nin Saraybosna Büyükelçiliği Din Müşaviri Hasan Atlı, bakanlar, diplomatlar ve vatandaşlar katıldı.
AB Yüksek Temsilcisi Inzko, törende yaptığı konuşmada, bugün kurban yakınlarının Avrupa'nın farklı ülkelerinden sevdiklerini son yolculuğa uğurlamak için Kozarats'a geldiğini belirterek, burada bulunan herkesin, kurbanların annesi, kız kardeşi, akrabası olduğunu söyledi.
Priyedor ve civarında işlenen savaş suçlarına dair tüm delillerin ilgili mahkemelere teslim edildiğini kaydeden Inzko, ''Ancak bilinmelidir ki tek mahkeme Lahey'deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi değildir, Tanrı'nın da mahkemesi vardır'' şeklinde konuştu.
Bosna Hersek Reis-ul Uleması Kavazoviç ise bugün bir kez daha ''şehitler vadisi''nde Priyedor'da katledilen kurbanları acı ve hüzünle mezarlarına defnetmek üzere bir arada olduklarını belirtti.
Kısa bir süre önce Srebrenitsa'da, Vlasenitsa'da, Zvornik'te katledilen kurbanları son yolculuklarına uğurladıklarını hatırlatan Kavazoviç, ''Burada soykırım yapıldı. Burada yapılanlara inanamadık. Tomaşitsa, bugün de ruhsuz dünyanın, onun çirkin yüzünün resmidir'' şeklinde konuştu.
Kurban yakınları adına konuşan Denisa Duratoviç Hegiç de bugün 10 yakınını toprağa vereceğini belirterek, ''1992 yılına kadar mutlu bir şeklide yaşadım. O kanlı temmuz günü sadece sekiz yaşındaydım, ancak bu her şeyi hatırlamam için yeterliydi. Annemin cansız bedenini gördüm. 20 Temmuz 1992 günü, Yugoslavya ordusunun desteklediği Sırplar, Priyedor'da bin 850 kişi öldürdü'' dedi.
''O gün bir insan aklının nasıl hayvan aklına dönüşebileceğini gördüm'' diyen Hegiç, daha sonra şunları kaydetti:
''O gün Bişçani, Rizvanoviçi, Rakoviça, Hambarine, Çarakovo, Zetsovi ve civardaki tüm köylerde, ayırt edilmeksizin Sırp olmayan herkesin katledilmesi emri verilmişti. 22 yıldır en sevdiğim insanların bedenlerinin nerede olduğunu aradım. Tomaşitsa'daki toplu mezar, arayışlarımızı sonlandırıp, gerçeği gün yüzüne çıkardı. O gün bunlar yaşanmış olmasaydı, bugün dedeler torunlarıyla, analar oğullarıyla, kız kardeşler erkek kardeşleriyle birlikte olacaktı. Bunu yapanlar utanmalılar. Siz tek mahkemenin Lahey'deki mahkeme olduğunu mu düşünüyorsunuz? Bunca annenin, kız kardeşin, oğlun gözyaşından sonra mutlu olabileceğinizi mi düşünüyorsunuz? Tüm bu katliamların cezalandırılmayacağını mı düşünüyorsunuz? Tomaşitsa'nın, onun omuzlarına yüklediği yükünüzü kıyamet gününe kadar taşıyacağını mı düşündünüz? Bu yaptıklarınızın hesabını elbette vereceksiniz.''
Konuşmaların ardından Reis-ul Ulema Husein Kavazoviç, 283 Boşnak kurban için toplu cenaze namazı kıldırdı. Müslüman olmayan tek kurban olan Hırvat Ante Doliç'in tabutu ise bir dakikalık saygı duruşunun ardından, ailesi tarafından defnedileceği mezarlığa götürülmek üzere cenaze namazının kılındığı alandan alındı.
Cenaze namazının ardından kurbanlar, Priyedor civarındaki Bişçani, Çarakovo, Rizvanoviçi, Hambarine, Rakovçani, Zetsoviç, Skela ve Kamiçani köylerindeki mezarlıklarda yakınları tarafından toprağa verildi.
-Acının sembolü Hava nine 6 oğlunu ve kocasını defnetti-
Toprağa verilen biri Hırvat, 283'ü Boşnak kurbanın en küçüğü öldürüldüğünde 13 yaşında olan Elvis Sarçeviç, en yaşlısı ise 77 yaşında öldürülen Salih Kadiriç oldu. Kurbanlar arasında ayrıca üç kadın da bulunuyor.
Öte yandan, Bosna'daki ''acı ve trajedinin sembolü'' haline gelen 76 yaşındaki Hava Tatareviç de 23 Temmuz 1992 tarihinde Sırplar tarafından evinden alınan ve bir daha haber alamadığı altı oğlu ve eşini de toprağa verdi.
Priyedor'daki katliamda hayatını kaybeden altı oğlu ve eşini defneden Hava Tatareviç, oğullarını ve eşini son kez evden alınıp götürüldükleri 23 Temmuz 1992 tarihinde gördüğünü, bugün, 22 yıl aradan sonra onları son yolculuğuna uğurladığını söyledi.
Oğullarının ve eşinin yan yana defnedildiğini anlatan Tatareviç, ''Onları bulup, gerektiği gibi defnedebildiğim günü görebildim. Nasıl duygular içinde olduğumu bir ben bir de Allah bilir sadece. Bir anne için bir oğlunu kaybetmek bile büyük acıyken, ben tam altı oğlumu kaybettim'' diye konuştu.
Tatareviç, yıllarca oğullarını ve eşini aradığını, içinde her zaman en azından birinin sağ olduğuna dair umut beslediğini belirterek, hepsinin öldürülmediğini düşündüğünü söyledi.
''Onları kaybettiğim güne oranla bugün benim için çok daha zor'' diyen acılı anne, ''O gün umudum vardı, bugün o umudumu da kaybettim. Onları bulduğum için, defnedebildiğim için mutluyum. Artık mezarlarına gidip, onlara dua edebileceğim'' ifadesini kullandı.
Bugün ayrıca, Çarakovo'daki caminin önünde kurşuna dizilerek öldürülen imam Suleyman Dizdareviç de defnedildi.
Bosna Hersek'te 1992-1995 yılları arasnda yaşanan savaşın sona ermesinin ardından kayıpları bulmak için yapılan çalışmalarda bugüne kadar toplu mezarlara gömülen toplam 20 bin Boşnak'ın cesedine ulaşıldı, 7 bin 324 kurbanın cesedi ise hala kayıp.
Saraybosna'ya yaklaşık 250 kilometre uzaklıktaki Priyedor kenti yakınlarında geçen yıl tespit edilen ve ülkenin en büyük toplu mezarı olan Tomaşitsa'da bugüne kadar 435 kurbana ait ceset bulundu.
Bosna Hersek Kayıp Kişiler Enstitüsü (INO) raporlarına göre, 1992-1995 yılları arasında Priyedor'da, 4 bin 93'ü sivil olmak üzere, 5 bin 209 Boşnak öldürüldü. Bugüne kadar tespit edilen toplu mezarlarda, 2 bine yakın kişinin cesedine ulaşıldı.
