Cermodern "Büyülü" Sergiye Ev Sahipliği Yapacak (1)

EDA ÖZDENER - Gazeteci yazar Hıfzı Topuz'un, Kara Afrikası'nda kullanılan maske ve heykellerden oluşan "Büyülü Afrika" koleksiyonu, başkentlilerle buluşacak.

Topuz'un 25 yıl boyunca, Afrika seyahatlerinden topladığı maske ve heykellerin yer aldığı "İnancın Temelindeki Sanat: Büyülü Afrika Sergisi" bu akşam Cermodern'de izlenime sunulacak.

Sergide, Mali, Senegal, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Kamerun ve Kongo'daki etnik toplulukların dini ayinlerde, düğünlerde ve bereket törenlerinde kullandıkları 500'e yakın orijinal maske yer alıyor.

Ahşap oyma maskelerin ağırlıkta olduğu sergide, metal detaylara ve boncuklara yer verilen yapıtlar da eserler arasında bulunuyor. Fil ayağı derisinden yapılan bir maske ise serginin dikkati çeken eserleri arasında öne çıkıyor.

Serginin açılış törenine katılmak için İstanbul'dan Ankara'ya gelen Hıfzı Topuz, AA muhabirine, Afrika seyahatlerinden ve Fransa'daki açık artırmalardan topladığı seçkinin hikayesini anlattı.

Topuz, 1957'de yüksek lisans öğrenimi için Paris'e gittiğini, Afrika sanatının ilk örneklerini de Nazım Hikmet'in eşi Münevver Hanım'ın evinde gördüğünü söyledi. Topuz, "Ev, müze gibi Afrika maskeleri ve heykelleriyle doluydu. Kendi kendime yolum Afrika'ya düşerse ben de bunlardan toplayacağım dedim." ifadelerini kullandı.

UNESCO'da çalışmaya başladığı 1960'ların başında Dakar'a gazetecilik semineri vermek için gönderildiğini belirten Topuz, "İlk olarak Dakar'dan elimde 4 heykelle döndüm." dedi.

"Gerçek parçaları bulmak kolay olmadı"

Topuz, Afrika'ya çeşitli nedenlerle 40'ı aşkın ziyaret gerçekleştirdiğini dile getirerek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bunların 25'i Kara Afrika ülkelerine. UNESCO'da çalıştığım 25 yıl boyunca Afrika'ya her yıl birkaç kez gittim. Bir sene Kongo'da kaldım. Her gittiğim yerde de maske topladım. Bunları toplamak meseleydi, bazı dükkanlar var ama turistik şeyler yapıyorlar, gerçek parçaları bulmak kolay olmuyordu. Arkadaşlarım bana yardım etmeye başladı, 'Şunu alma bunu al, bu kıymetlidir' gibi. Ben de Afrika sanatını tanıdıkça artık anlamaya başladım."

Törenlerde kullanılmış gerçek, otantik parçaların kıymetli olduğuna işaret eden Topuz, "Afrikalılar, bunları sadece törende kullanıyor. Evlerinde saklayıp, duvarlarına asmıyorlar. Törende giyiyorlar, Animizm inancına göre onlara büyük ruhların misafir olduğunu düşünüyorlar, bu sırada maske veya heykel kutsallaşıyor, ruh gittikten sonra bir kıymeti yok. Törenlerden sonra o maskeleri bir depoda saklıyorlar." diye konuştu.

"Yaşlılar heyeti karar verdi"

Topuz, maskeleri toplarken yaşadığı ilginç anıları da anlattı. Burkina Faso'da bir köyden geçerken tören yapıldığını gördüğünü, tam o sırada maskelerin toplanıp depoya kaldırıldığını belirten Topuz, yanında bulunan ve orada bakanlık yapan arkadaşının, kendisine yardımcı olmak için köyün muhtarıyla görüştüğünü söyledi.

Hıfzı Topuz, "Köyün muhtarı, bakana 'Tek başına karar veremem, yaşlılar heyeti karar verir' dedi. Onları topladı. Bir saat tartışmanın sonunda izin verdiler. Maske taşıyıcıları, maskeleri tekrar takıp geldi, öyle resimlerini aldık." dedi.

Mali'nin başkenti Bamako'da balkonu maskelerle dolu bir eve çıktığında, ev sahibinin bir hayli etkileyici bir kitaplığa sahip olduğunu gördüğünü ve şaşırdığını dile getiren Topuz, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Kütüphanede Fransız ve İngilizce felsefe, tarih, edebiyat kitapları var. Satıp satmadığını sordum. Kendi kitapları olduğunu, satmadığını söyledi. 'Ben meraklıyım, Paris'te okudum. Sosyalistim, bazı sosyalistler Afrika'da iş başına geldiler ama fos çıktılar. Onlardan ayrıldım, Amerika'ya gidip, Kara Panter hareketine katıldım. Onları da bırakıp, memleketime geldim. Hiçbir şeyden de hevesim kalmadı, bunları okuyorum' dedi.

Maskelerden birkaç tane alıp alamayacağımı sordum. İzin verdi. Beğendiklerimi elimden alıp attı. Kendi seçtiği bir maskeyi verdi. 'Bunu al, hakiki çok kullanılmış bir maske' dedi. Her yerde böyle anılarım var. Bunları toplamak macera oldu, hayatıma müthiş bir canlılık kazandırdı."

"Koleksiyonu bağışlamak istediğimi birçok kez söyledim"

Topuz, kıtanın yanı sıra gerçek maskelerin izini Fransa'daki müzayedelerde de sürdüğünü buradan da pek çok yapıt aldığını anlattı.

"Benim için bir hastalık haline geldi. Satmak endişesiyle değil sırf merakım olduğu için topladım. Bunlar daha sonra kamuya mal edilir, bir müze, koleksiyon olur diye düşündüm." diyen Topuz, Türkiye'ye döndüğü zaman bu yapıtları bağışlamak istediğini birçok kez dile getirdiğini belirtti.

Eski İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu ile Büyükçekmece Belediye Başkanı Hasan Akgün'ün koleksiyonu istediğini ifade eden Topuz, koleksiyonun Büyükçekmece'de yapılacak bir müzede sergileneceğini söyledi.

"Müze için ilham kaynağı olacak bir sergi olmuş"

Maske ve heykellerin her sergilenişinde aynı heyecanı duyduğunu, CerModern'deki sergi düzenini çok beğendiğini ifade eden Topuz, "Çok güzel yerleştirmişler, doyamıyorum seyretmeye. Müze için de ilham kaynağı olacak, örnek alınacak bir sergi olmuş." dedi.

Sanatseverler sergiyi, 23 Haziran'a kadar CerModern ana galerisinde gezebilecek.