İran'da Tesettür Yasası Krizi: Pezeşkiyan'dan Veto ve toplumsal huzursuzluklar
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, sert cezalar içeren Tesettür Yasası'nı veto etti. Bu durum, radikaller ile ılımlılar arasında yeni bir güç çekişmesine neden oldu. Gözlemciler, Pezeşkiyan'ın vetosunun olası toplumsal sonuçlar ve kadınların tepkileri göz önünde bulundurularak alındığını belirtiyor.
İran'da sert cezalar öngören "Tesettür Yasası"nın Pezeşkiyan tarafından veto edilmesi radikaller ile ılımlılar arasında yeni bir güç çekişmesi olarak yorumlanıyor. Pezeşkiyan'ın vetosunun arkasında hangi sebep yatıyor'İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın daha önce parlamentoda kabul edilen tesettür düzenlemesini veto ederek ülkedeki en yüksek karar organı olan Ulusal Güvenlik Konseyi'ne gönderdiği bildirildi.
Siyasi gözlemciler, Pezeşkiyan'ın sertleştirilmiş düzenlemede kısmi de olsa revize yapılmasını umduğunu düşünüyor. "Hemşehri" adlı İran gazetesine göre, Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan'ın danışmanı Ali Rabia, veto kararının düzenlemenin olası toplumsal sonuçları göz önünde bulundurularak alındığını belirtti. Gözlemciler, 13 Aralık'ta yürürlüğe girmesi planlanan, ancak veto nedeniyle giremeyen yasal düzenlemeye karşı kadınların tepkisine işaret ederek çok sayıda kadının düzenlemeye uymayabileceği, güvenlik güçlerinin denetimlerini artacağı, bunun da ülkede yeni toplumsal huzursuzluklara yol açabileceği değerlendirmesinde bulunuyor. Geçen Mayıs ayında bir helikopter kazasında ölen, önceki muhafazakar Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi döneminde hazırlanan "Tesettür Yasası" 70'ten fazla maddeden oluşuyor. Düzenlemede başörtüsü ve kıyafet kurallarını ihlal eden kadınlara yüksek para cezaları verilmesi öngörülürken cezasını ödemeyenlere, devlet daireleri ve bankalarda hizmet verilmememesi gibi yaptırımlar da mümkün hale geliyor. Özellikle kamuoyuna mal olmuş kişilere yönelik daha sert cezalar öngören yasa, söz konusu kişilerin mesleğini icra etmesinin engellenmesine, yurt dışına çıkış yasağı ve mevcut mal varlığının yüzde 5'ine de el konulmasına olanak tanıyor. Sosyal medyada "İranlı kadınlara yönelik savaş ilanı" olarak nitelenen düzenlemeye kadınların uymaması halinde müşterisi olduğu mağazalara, dükkanlara, bindikleri taksilere de ceza getirilmesi mümkün. İran'ın dini lideri Ali Hamaney'in danışmanı Ali Laricani de Aralık başında yaptığı açıklamada düzenlemeyi eleştirmiş, böyle bir kanuna ihtiyaç olmadığını, insanların kültürel olarak ikna edilmesine yönelik çalışmak gerektiğini savunmuştu. Radikallerle ılımlılar arasında güç çekişmesi İran'da yönetim içinde de yoğun tartışmalara yol açan kanun şimdilik durduruldu. Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan'ın toplumsal muhalefet gösterilmesi dışında, ülkede yeni protestolara neden olacağı endişesini taşıdığı düzenlemeye bu haliyle karşı olduğu tahmin ediliyor.
Siyasi gözlemciler, söz konusu yasanın ülkedeki radikaller ile ılımlılar arasında yeni bir güç çekişmesi olduğunu, bu düzenlemenin Pezeşkiyan için zorlu bir süreç anlamına geldiği yorumunu yapıyor. Pezeşkiyan'ın radikallere karşı kendi çizgisini oturtamaması halinde seçimlerdeki en önemli vaadi olan ılımlı çizgi izleme planı da başarısızlığa uğrayacak.
İran'da son yıllarda özellikle büyük kentlerde pek çok kadının kılık ve kıyafet yönetmeliğine uymayı reddettiği dikkat çekiyor. Ülkede geçerli olan tesettür kuralılarını ihlal ettiği iddiasıyla Eylül 2022'de gözaltına alınan genç Kürt kadın Jina Mahsa Amini'nin polis nezaretinde hayatını kaybetmesiyle ülkede yeni bir protesto dalgası başlamıştı. Aylarca süren olaylarda tahminlere göre 500 kişi hayatını kaybetmiş, 20 bin kişinin de gözaltına alındığı kaydedilmişti.
Amini vakası sonrasında başlayan gösteriler tüm dünyada karşılık bulmuş, "Kadın, Yaşam, Özgürlük" sloganıyla özdeşleşmişti.
Amini vakası ve sonrasındaki gösterilerden beri ülkede özellikle büyük kentlerde birçok kadın başörtüsü ve kıyafet düzenlemesine uymayı reddediyor. Son olarak Tahran'da bulunan İslami Azad Üniversitesi'nin öğrencisi Ahu Deryayi, 2 Kasım'da başörtüsünü kurallara uygun takmadığı gerekçesiyle kampüste güvenlik güçlerince durdurulmuş, olay esnasında kıyafetinin bir kısmının yırtılması üzerine protesto amacıyla üstünde sadece iç çamaşırları kalana dek soyunarak üniversitenin avlusunda yaşadıklarını protesto etmişti. Kısa süre sonra tutuklanan Deryayi'nin "psikolojik dengesizlik" yaşadığı iddia edilerek psikiyatriye götürüldüğü açıklanmıştı.
Parastoo Ahmadi serbest
Öte yandan YouTube'dan yayınlanan konseri sonrasında tutuklanan İranlı kadın müzisyen Parastoo Ahmadi'nin salıverildiği açıklandı.
Avukatı Milad Panahipur, Ahmadi ve grubundan iki müzisyenin dün salıverildiğini duyurdu. Konseri YouTube'dan canlı yayınlanan kadın şarkıcının başörtüsü takmaması ve omuzlar açık elbiseyle görülmesi üzerine hakkında soruşturma başlatıldığı, gözaltına alındığı ve tutuklandığı haber verildi.
dpa,DW/ETO,HS
DW Türkçe'ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?
