KARANTİNADAKİ OTİZMLİ ÇOCUĞUN İMDADINA BU UYGULAMA YETİŞTİ
Özel gereksinimli çocuklarö için psikolojik terapiyi bir cep telefonu ekranı ile ailelerin ayağına getiren uygulama sayesinde, İngiltere dönüşü yurtta karantinaya alınan otizmli Can Doğan, sinir krizlerini atlattı ve duruma hızla ayak uydurabildi.
Özel gereksinimli çocuklarö için psikolojik terapiyi bir cep telefonu ekranı ile ailelerin ayağına getiren uygulama sayesinde, İngiltere dönüşü yurtta karantinaya alınan otizmli Can Doğan, sinir krizlerini atlattı ve duruma hızla ayak uydurabildi. 12 yaşındaki Can, karantina yurtlarındaki ilk otizmli vaka. Sağlık Bakanlığı tarafından koronavirüs pandemi dönemi için özel olarak geliştirilen ve dünyada bir benzeri olmayan bu akıllı telefon uygulamasından, bir ayda 2 bin 400 aile yararlandı.
Sağlık Bakanlığı, koronavirüs salgınında özel gereksinimli çocukları da unutmadı. İzolasyon sırasında psikiyatrik sorunlarının artacağı düşünülerek hayata geçirilen ve dünyada eşi benzeri olmayan 'Özel Çocuklar Destek Sistemi' sayesinde aileler, akıllı telefonlarına yükledikleri ücretsiz bir uygulama ile online olarak bir profesör veya doçentten dahi terapi alabiliyor. Bir ay önce aktif hale getirilen uygulamadan sadece Türkiye'deki aileler değil, İngiltere'den Rusya'ya, dünyanın pekçok ülkesindeki Türk aileler de yararlanıyor. Sistemden şimdiye dek 2 bin 400 aile yararlandı. 60'a yakın pedagog, çocuk ve ergen psikiyatrı ile davranış eğitmenlerinin gönüllü olarak hizmet verdiği uygulamanın, pandemiden sonra da aktif olarak engelli bireylerin ailelerine hizmet vermek üzere sürdürülmesi planlanıyor.
'BABASI DA BİZİMLE KARANTİNAYA GİRMEK İSTEDİ'
Londra dönüşü ilk gece oğlunun saatlerce yurda girmediğini söyleyen anne Hicran Doğan, Onu burada tutamayacağımdan endişe ediyordum. Ama bu uygulama üzerinden uzmanlara anında ulaştık, online terapiler yapıldı, ilaçları yeniden düzenlendi. Can şu an çok iyi. Engelli çocuğu olan aileler için müthiş bir uygulama dedi.
Yurt dışı dönüşü karantinaya alınanlar arasındaki ilk otizmli vaka olan Can, annesi ve ablasıyla Kırıkkale Ümmü Hatun Kız Yurduna yerleştirildi. Aniden ortam değiştirince oğlunun psikolojik açıdan sıkıntılar yaşadığını anlatan anne Doğan, '20 Nisan'da Ankara'ya geldik. Karantina için bu yurda getirildik. Ama oğlum otizmli olduğu için ajite oldu ve gecenin üç buçuğunda yurdu ayağa kaldırdı. Yurt çalışanları, polis ve sağlıkçı arkadaşlar çok yardımcı oldu. Odamıza yerleştikten sonra sabah İzmit'teki eşimle irtibata geçtim. Sağlık Bakanlığı'na ulaştık ve kaygılarımızdan bahsettik, eşim bizimle birlikte gönüllü olarak karantinaya girmek istedi. Oradaki yetkililer bizim hiç haberimizin olmadığı bu uygulamadan bahsettiler. Hemen telefonuma yükledim, üyelik hesabı açıp 15 dakika içerisinde danışman ve psikiyatrlara ulaştım. Gerçekten çok ilgilendiler, Engelli çocuğu olan her ailenin kullanması gereken bir uygulama. Dr. Bahadır Bey, danışmanımız Nesrin Hanım, her gün görüntülü olarak bizi arayıp oğlumun genel durumu ile ilgili bilgi alıyor. Can gayet keyifli artık dedi.
TELE SAĞLIKTA UZMAN BİR EKİP TARAFINDAN YAPILDI
Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Otizm Zihinsel Özel Gereksinimler ve Nadir Hastalıklar Dairesinde Birim Sorumlusu olan Dr. Bahadır Turan, 'Özel Çocuklar Destek Sistemi hakkında şu bilgileri verdi Bu uygulama, zihinsel özel gereksinimi olan, yani otizm, Down sendromu, zihinsel gelişim gerilikleri, öğrenme güçlükleri gibi sıkıntıları olan çocukların pandemi sürecinde yaşadıkları ek davranış sorunlarına yönelik, uzaktan görüntülü görüşme yoluyla uzmanlarımız tarafından müdahale etmeye çalıştığımız ve ailelere yardımcı olmayı amaçlıyor. Pandemi gündeminde bu işe özel geliştirilen bir akıllı telefon uygulaması var. Aileler, uygulamayı cep telefonuna indirdikten sonra bir kayıt oluşturuyor, sonra da sistemden tamamen ücretsiz bir şekilde faydalanabiliyor. Pandemi süreci herkeste ruhsal açıdan sorunlar, kırılmalar oluşturuyor. Özel çocuklarımız ve aileleri, bu süreçten çok daha fazla etkilendiler. Biz de kendi deneyimlerimizden bu sorunu öngörmüştük. O yüzden pandemi başlar başlamaz, bir sistem geliştirmek gerektiğini düşündük. Daire Başkanımız Doç. Dr. Onur Burak Dursun, yurt dışında özel çocuklar ve tele sağlık uygulamaları konusunda çalışmış bir akademisyen. Onun girişimi ile Sağlık Bakanlığı içerisinde böyle bir uygulama yazıldı. Dünyada telefon hattı üzerinden birden fazla uzmanın sorunları değerlendirdiği bir organizasyonla çalışan, tamamen ücretsiz ve devlet tarafından verilen böyle bir hizme başka bir ülkede yok.
OPERATÖRDEN PROFESÖRE 60 KİŞİLİK ORDU
Mart ayında sistemin teknik altyapısının hazırlandığı ve Nisan ayı başında aktif hale getirildiğini anlatan Dr. Turan, 'Bu çocuklarda, evde kalmanın getirdiği sıkıntılar, günlük rutinlerinin bozulmasına bağlı sorunlar, ailelerin üzerindeki duygusal ve fiziksel yükün de artmasıyla ek davranış sorunları gelişebiliyor. Bunları öngörerek profesyonel bir müdahaleye yönelik bir program geliştirdik. Şu ana kadar 2 bin 400 aile bu sistemden hizmet aldı. Türkiye'nin her yerinden, hatta İngiltere, Rusya gibi pekçok farklı ülkeden de Türk ailelere destek olduk. İki farklı uzman tarafından sorunlarının ele alınıp yardımcı olunmaya çalışılması, ailelerin sorunlarında da önemli iyileşmelere yol açıyor. Sistemde 60'a yakın profesyonel hizmet veriyor. Uygulamaya girdiğiniz zaman sizi ilk olarak operatörler karşılıyor. Operatörler, aileleri uygulamalı davranış analizi konusunda eğitimli davranış danışmanlarımıza yönlendiriyorlar. 30'a yakın davranış danışmanımız hafta içi ve hafta sonu olmak üzere görüntülü olarak hizmet veriyor. Bizi onlarla buluşturan sivil toplum kuruluşlarına da çok teşekkür ediyoruz. Çok büyük bir fedakarlıkla çalışıyorlar. Ayrıca terapi ya da psikiyatr destek gerekliliği düşünülüyorsa, çocuk ergen psikiyatri uzmanlarımıza da yönlendiriliyor aileler. 15'e yakın birçoğu doçent ve profesör düzeyinde akademisyen, gönüllülük usulü ile bu sistemde ailelerin sorunlarında yanlarında oluyorlar diye konuştu.
'PANDEMİDEN SONRA DA DEVAM ETTİRECEĞİZ'
Can'ın durumu hakkında da bilgi veren Dr. Turan, sözlerini şöyle noktaladı Can İngiltere'den dönüp anne ve ablasıyla karantina yurduna alınınca babası önce otizmle ilgili bir sivil toplum kuruluşuna başvuruyor. Oradan da Sağlık Bakanlığı'na yönlendiriyorlar. Doç. Dr. Onur Burak Dursun'a geliyor konu. Aslında karantinaya gönüllü girmek istediğini söylüyor ve bunun için yardım istiyor. Çünkü anne çocukla orada tek başına, durumla başa çıkamaz diye düşünüyor. Biz de tam bu durumlar için bir sistem kurduğumuzu, kendisine acil randevu oluşturabileceğimizi, online olarak hem davranış danışmanları, hem hekimlerle görüşme yapabileceklerini söyledik. Sonrasında aile ile görüşmelere başladık. Can'ın mevcut tedavilerini tekrar gözden geçirdik, destekleyici terapiler yaptık. Şu an her şey yolunda. İlaçlarını da yeniden düzenledik. Her gün görüşmelere devam ediyoruz. Tabii ki tüm anne ve babalar pandemi sürecinde çok sorun yaşıyor. Ama özel gereksinimli çocukların aileleri daha büyük sorunlarla başa çıkmak zorunda kalıyorlar. Düzenli hekim kontrollerinin aksaması, terapilerine gidememek, örgün eğitimlerinin aksaması, ekstra sıkıntılar doğurabiliyor bu çocuklarda. Aslında böyle bir terapi uygulamasının çok ciddi bir ihtiyaç olduğunun farkındayız. O nedenle salgından sonra da bu aileler için uzaktan hizmetlerimize devam edebilmek adına çalışmalarımız var. Özellikle uzmanlara ulaşımı zor olan hastalarımız için hizmeti devam ettirmeyi düşünüyoruz ve bununla ilgili planlamalarımız sürüyor.
