Laodikya' da 1900 Yıllık Su Kanunu
Denizli'nin antik Laodikya kentinde 7 yıldan bu yana Denizli Büyükşehir Belediyesi'nin katkılarıyla sürdürülen kazı çalışmalarında 1900 yıl önce antik kentte suyun kullanım koşullarının yazıldığı, 'Su Kanunu' olarak nitelendirilen 90 santimetre yüksekliğinde 116 santimetre genişliğinde yazıt bulundu.
Denizli'nin antik Laodikya kentinde 7 yıldan bu yana Denizli Büyükşehir Belediyesi'nin katkılarıyla sürdürülen kazı çalışmalarında 1900 yıl önce antik kentte suyun kullanım koşullarının yazıldığı, 'Su Kanunu' olarak nitelendirilen 90 santimetre yüksekliğinde 116 santimetre genişliğinde yazıt bulundu. Günümüzde olduğu gibi 1900 yıl önce de su kullanımın kurallara bağlandığını göstermesi açısından büyük önem taşıyan yazıtta
5 binden 12 bin 500 denarius'a kadar para cezaları yer alıyor.
Kazı çalışmaları Pamukkale Üniversitesi tarafından yürütülen, 2008 yılında imzalanan protokol ile Denizli Büyükşehir Belediyesi'nin kazı çalışmalarını finanse ettiği, güvenlik ve işletmesini üstlendiği antik Laodikya Antik Kenti'nde bu yıl Stadyum Caddesi üzerinde sürdülen çalışmalarda arkeoloji ve bilim dünyası açısından büyük önem taşıyan Roma Dönemi'ne ait mermer yazıt bulundu. 90 santimetre yüksekliğinde, 116 santimetre genişliğindeki M.S. 114 yılında yapıldığı tespit edilen yazıtta, antik kentteki su kullanımının kuralları ve kurallara uymayanlara verilecek cezalar yer alıyor. 14 maddenin yer aldığı yazıtta, antik kente 10 kilometre mesafedeki Denizli'den gelen suyun kullanım şartlarının Roma İmparatoru Traianus adına Anadolu eyaleti Valisi Aulus Vicirius Matrialis tarafından gönderilen fermanın yer aldığı belirlendi.
1900 YILLIK YAZIT
Laodikya Kazı Başkanı Pamukkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Celal Şimşek, yazıtın 1900 yıl önce artik kentte su kullanımının kurallara bağlandığını gösterdiğini ve yazıtın bir anlamda 'Su Kanunu' olduğunu belirterek, "2015 yılının en güzel buluntusu Stadyum Caddesi üzerinde ortaya çıkardığımız yarım daire şeklindeki çeşme yapısıdır ve imparator Traianus'a adanmıştır. Özellikle çeşmenin önüne yerleştirilmiş olan 30 satırlık Su Yasası, M.S. 114 yılında Laodikya Meclisi tarafından hazırlanmış ve Efes'te proconsule sunulmuş, proconsulde imparator adına su yasasını onaylamış. Laodikya'da suyun Denizli'den buraya geldiğini düşünecek olursak bu kent için su çok yaşamsal önem taşıyor. Bu nedenle suyun kirletilmesi, su yollarına verilecek zararlar veya diğer taraftan mühürlenmiş boruların açılması gibi hususlar çok ağır cezalar içeriyor. İmparatorluk çeşme için 30 bin denarius yardım etmiş. Yazıt, 'Muhteşem kent Laodikeia' diye başlıyor. Günümüzden 1900 yıl önce bu kent Roma İmpatarluğu için çok özel bir kent olarak biliyordu. Suyun nasıl kullanılacağıyla ilgili 1900 yıl önce ortaya çıkartılan bu yazıt çok özel bir yer işgal ediyor" dedi.
KAÇAK SU KULLANIMINA ÇOK AĞIR CEZALAR VAR
Su Yasası'nın bulunduğu yazıtı kazılara destek veren AK Partili Denizli Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Zolan'a gösteren ve bilgi veren Kazı Başkanı Şimşek, "Yazıta göre en önemli cezalarından birisi su yoluna zarar verirseniz 5 bin denarius ceza alıyorsunuz. Ben bunu kabaca çevirdim 50 bin liraya tekabül ediyor. Suyu kirletirseniz 5 bin denarius ceza alıyorsunuz. Suyu kirleteni ihbar eden de cezanın sekizde birini alıyor, bu da teşvik edilmiş. Ayrıca suyun kapatılması için yapılan mührü açana da bu kadar ceza söz konusu. Suyun kullanımında üst düzey yöneticilerin bazı şahıslara iltimas geçmesine çok ağır ceza var. 12 bin 500 denarius, yani 125 bin lira cezayı içeriyor. Suyun denetlenmesi için meclis o bölgede çok iyi tanınan dürüst olarak bilinen üç kişinin ve üst düzey iki memurun görevlendirilmesi de var. Bunlar sayesinde tüm su hatlarının korunması gibi ibareler var. Bu yönüyle Su Yasası ortaya çıkardığımız eserler arasında özel bir yer tutuyor" diye konuştu.
"SU 1900 YIL ÖNCE OLDUĞU GİBİ ŞİMDİ DE ÇOK ÖNEMLİ"
Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Zolan ise Türkiye'de ilk kez antik kent kazı çalışmalarını protokolle destekleyen belediye olduklarını, yaptıkları işin ne kadar doğru olduğunun antik kentteki çalışmaların hızlanması ve ortaya çıkan eserlerle ispatlandığını söyledi. Sekiz yılda antik kentte 2 bin 300 eserin gün yüzüne çıkarıldığına dikkati çeken Zolan, "Su dün olduğu gibi bugün de önemli. Suyun düzenli kullanılması gerekiyor. Bugün de yüzde 10 gibi farkla 1900 yıl önceki kurallar geçerli. Kurallar yüzlerce, binlerce yıllık uygulamalardan süzülerek ortaya çıkıyor. Bugün de kaçak kullanımda kullanılan su miktarının en yüksek kademe fiyatının üç katı ceza uyguluyoruz. 1900 yıl önce bölgede yaşayan insanların su kullanımını kurallara bağlaması ve bu yazıtın ortaya çıkarılması Denizli ve Türkiye için çok önemli. İyi ki Laodikya'ya destek olmuşuz" dedi.
YAZITTAKİ 14 MADDELİK SU YASASI ŞÖYLE:
1-Kente gelen suyun alıkonması veya yolunun değiştirilmesinin yasaklanması ve suyun kamu yararına kullanımının tahsisi içindir.
2-Her kim kente ait suyu kendi şahsi kullanımı için böler veya suya zarar verirse imparator hazinesine 5 bin dinar ödemek zorundadır. Bu paranın sekizde biri ihbarda bulunan kişiye verilmelidir ve suçu işleyen kişi kent suyundan mahrum bırakılmalıdır.
3-Kent suyunun ücretsiz olarak alınması veya resmi görevli tarafından özel şahıslara hibe edilmesi yasaktır. 5 bin dinar para cezası ve resmi görevlinin verdiği kararın hükümsüz sayılması
4-Suyu satın alan kişiler Vespasian Fermanı'nı ihlal edemez.
5-Belirlenen uygun alanlarda su toplayan insanlar castelli (su deposu) inşa etmek ve suyu bu yapılardan bronz metre ile sertifikalandırılmış ve mühürlenmiş çaplara sahip borularla temin etmelidir. Bu boruların çapları bir veya yarım parmak olmalıdır.
6-Suya veya su borularına zarar veren kimselere 5 bin dinar para cezası uygulanır.
7-Valilik emri ile kente ait aquadüktlerin (su yolları) korunması ve su borularının üstünün çatıyla kapatılması için 30 bin dinara kadar kredinin kullanılmasına izin verilmiştir. Su depolarından çeşmelerin üst katlarına kadar kent içindeki su borularına koruma çatısının getirilmesi gereklidir.
8-Bir magistrat (hakim) resmi görevli veya bir vatandaş herhangi bir çalışma için su hattı borularına yerinden kaldırırsa 12 bin 500 dinar para cezası ödemek zorundadır.
9-Valilik, su kaynağının güvenliğinin sağlanması için her yıl kent tarafından seçilen en onurlu iki vatandaşı curator olarak atar.
10-Bu işlerin yürütülmesini mecliste yer alan bir heyet denetler.
11-Vali, aquadüktlerin her zamanki yöneticileri ile halktan üç kişinin maaş almasını emreder. Bu kişiler kent merkezi ile taşranın su güvenliğini denetler. Bu konularda dolandırıılık yapanlar elçi Saenius Sabinus fermanına göre cezalandırılır.
12-En Muhteşem Kent'e ait suyun Laodikyalılar tarafından en doğru şekilde kullanılması için kentteki en adil kişinin seçilmesi gerekir.
13-Bu yasa ile birlikte su yollarına yakın arazisi bulunan hiç kimse suyu tarım için kullanamaz, tarlalarını bu su ile sulayamaz.
14-Laodikyalıların en muhteşem kentinde seçilen yöneticiler, benim fermanımı steller üzerine kazıyın ve insanların kendileri hakkında olan bu yasaları açıkça görmelerini sağlayın.
