Piri Reis'in Kitabındaki Şiirler Bilimsel Tespit ve Makale Gibi" (1) - Malatya
İnönü Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Bayri, ünlü Türk denizcisi Piri Reis'in asırlar önce yazdığı kitapta yer alan şiirlerde işlediği "Kutup Yıldızı'nın eksen hareketi, Nil Nehri'nin kaynağı ve dünyanın yuvarlak oluşu" gibi pek çok bilimsel...
ORHAN YOLDAŞ - İnönü Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Bayri, ünlü Türk denizcisi Piri Reis'in asırlar önce yazdığı kitapta yer alan şiirlerde işlediği "Kutup Yıldızı'nın eksen hareketi, Nil Nehri'nin kaynağı ve dünyanın yuvarlak oluşu" gibi pek çok bilimsel konudaki tespitin asırlar sonra Batılı bilim insanları tarafından bilimsel yöntemlerle teyit edildiğini belirledi.
Bayri, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kızının okuduğu Piri Reis'e ait şiiri dinlemesinin ardından çok şaşırdığını ve bu alanda araştırma yapmaya yöneldiğini söyledi.
Şiirin yer aldığı kitabı kendisinin de incelediğini anlatan Bayri, "Kitabı kızımdan aldım ve şiiri bir de kendim okudum. Piri Reis'in Kutup Yıldızı hakkında yazdığı Demir Kazık şiiriydi. Bunun şiirden ziyade bilimsel bir makale gibi olduğunu gördüm. O dönemde Osmanlı'da bilimin bu derece ileri olduğunu bilmiyordum. Ertesi gün üniversitenin kütüphanesinden Piri Reis'in esiri Kitab-ı Bahriye'yi alarak okudum." dedi.
Bayri, kitabın şiir ve düz yazı olmak üzere iki bölümden oluştuğunu aktararak, şiir bölümünün kendisini hayrete düşürdüğünü ifade etti.
Her şiiri ayrı bir bilimsel tespit ve makale gibi gördüğünü dile getiren Prof. Dr. Bayri, şöyle devam etti:
"Demir Kazık, Kutup Yıldızı'dır. Biz Kutup Yıldızı'nı hep durur görürüz, bu yıldızın dünya ile dönüş eksenleri aynıymış gibi. Aslında öyle değil. Piri Reis bu durumu 1480'li yıllarda tespit etmiş. Kutup Yıldızı dünyanın ekseni ile aynı dönmüyor, hafif bir presesyon yani topaç gibi döndüğünü gözlemliyor. Kullandığı aletleri bilmiyorum ama o dönemde Piri Reis'in bunu tespit etmiş ve presesyon yaptığını söylüyor. Şiirin dizelerinde 'Ta, karar üstünde sabit sanır bazılar. O karar etmez diye yazarlar. Bir kulaç yer devreder ancak heman' diyor. Modern bilim, modern gözlem aletleriyle Kutup Yıldızı'nın bir metrelik yarıçapta presesyon yaptığını daha 1900'lü yılların ortalarında tespit etti. Piri Reis bunu 500 yıl önce söylemiş."
"Şaşırmamak mümkün değil"
Bayri, Kitab-ı Bahriye'de yer alan ilk şiirde ise denizlerdeki gelgit olayının işlendiğini, gelgit olayının aydan kaynaklı olduğunun belirtildiğini anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Piri Reis, şiirinde günde 4 defa gelgit olayı olduğunu ve nedeninin ise aydan kaynaklandığını söylüyor. Modern bilime göre gelgit olayının ana nedeni, ay ile güneşin kütlesel çekim kuvvetidir. Piri Reis döneminde kütlesel çekimle ilgili herhangi bir bilgi yok. Modern bilimi, Newton'un yasalarını düşünürsek Piri Reis'ten yaklaşık 150 yıl sonra yazılmış. Piri Reis bu kütlesel çekim kuvvetini nereden biliyor, şaşırmamak mümkün değil. Piri Reis bir şiirinde dünyanın yuvarlak olduğunu ve döndüğünü söylüyor. Piri Reis'ten daha sonraki dönemde yaşayan Galileo dünyanın döndüğünü söyledi, başına neler geldi. Piri Reis, Galileo'dan önce dünyanın döndüğüne dair şiirinde belli şeyler söylemiş. Hatta dünyanın yuvarlak olduğunu, ortasında ekvator çizgisinin geçtiğini ve buralarda gece ve gündüzün eşit olduğunu şiirinde bahsediyor."
"Birçok bilimsel tespiti var"
Piri Reis'in Afrika Kıtası'nın hayat kaynaklarından Nil Nehri'in kaynağını da şiirlerinde işlediğini dile getiren Bayri, "Piri Reis, Nil Nehri'nin çıktığı yeri söylüyor ve Habeş memleketinden, bugünkü Etiyopya bölgesinden bahsediyor. Modern bilim Nil'in kaynağını 1800'lü yıllarda ortaya koymuş. Piri Reis, Nil'in kaynağının Güney Yarım Küre'den başlayarak Kuzey Yarım Küre'ye aktığını ve bunun da dünyanın dönmesinden kaynaklandığını şiirinde belirtiyor. Piri Reis'in böyle birçok bilimsel tespiti var. Piri Reis'in kitabındaki şiirler bilimsel tespit ve makale gibi. Her şiiri, bilimsel makaleleri okuduğum heyecanla okudum. Bilim insanlarının bu şiirleri okuyunca benim aldığımı hazzı alacaklarını düşünüyorum." diye konuştu.
Piri Reis'in bilime ve bilim insanına saygı duyduğunu da bildiren Bayri, "Bilgiler kendinin ise şiirlerinde yazıyor ancak bilgileri başka kişilerden almışsa onlara da atıfta bulunuyor. Bu da bilime ve emeğe verdiği saygıyı gösteriyor. O dönem bilimsel atıfa çok önem vermiş, bilim adamı hassasiyetine sahip." ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Ali Bayri, şiirlerden edindiği bu bilgileri "Piri Reis'in Bilimsel Tespitleri" adlı kitapta topladığını ve yakında yayımlamayı planladığını kaydetti.
Piri Reis'in Kutup Yıldızı'nı işlediği şiirindeki mısralar şöyle:
"Ta şimalin yıldızı ile başlarlar
Uydurulup yazılıdır her diyar
Bu şimal yıldızını tut aklında
Ki (Demirkazık) der Türkler ona
Gemici yıldızı diye de bilinir
Pusulada haritada gösterilir
Harita ve pusulada bil ki ey şah
Bu şimal yıldızı kirpik gibi çizilir siyah
Simdi bildin sen şimal nicedir
Onu görmek istersen gece olur
Kutba yakındır o yıldız, bil
Gezmesi ve seyranı çok değil
Ta, karar üstünde sabit sanır bazılar
O karar etmez diye yazarlar
Bir kulaç yer devreder ancak heman
Böyle halk etmiş onu asıl yaradan."
Piri Reis'in dünyanın döndüğüne dair şiirinde mısralar şöyle:
"Sema küresiyle meşgul olanlar heman
Görmez oldular hiç denizlerden ziyan
Şimdi dinle o kürrenin halini
Sanatının ilimdeki ahvalini
Üç yüz atmış kısma bölünmüştür o
İşte bu bölme ile çizilmiştir o
Dört bölük etsek bunu, bil ki ey yar
Dört kere doksan olur bu aşikar
İki doksan, başına arzına gelir
Bil hakikat onu ki, zulmet olur
Çünkü merkezlerdir onlar aşikar
Daima zulmet olur leyl ü nehar"
Piri Reis'in Nil Nehri'nin kaynağıyla ilgili mısraları ise şöyle:
"Bir büyük sahra imiş ki o diyar
Oradan öte koş kocaman bir dağ var
Bu nehir bil ki o dağdan çıkar
Göl olur, sahraya gelir akar
Sonra o gölden taşıp gelir beri
Yavaş yavaş geldiğinden ekseri
Yani bu demektir ki otuz yerden akar
Buralara gelince hemen yere batar
Dört göz imiş şöyle bilin o pınar
Aslında belki o Habeş'ten çıkar."
