Türkiye-ABD ilişkilerinde diyalog dönemine yeni büyükelçi: Jeffry Flake (3)

ABD'nin Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake, Türkiye'nin dünya sahnesinde giderek daha büyük bir oyuncu olarak yer aldığını belirterek "ABD ve Türkiye olarak mevcut yakın ilişkimizin faydasını görüyoruz. Güvenliğimiz güçlendi. Türkiye, 70 yıldır NATO'nun önemli bir üyesidir." dedi.

Flake, Türkiye-ABD ilişkilerini, ABD Kongresinde edindiği politika tecrübelerinin diplomasiye nasıl yansımalarının olacağını, Türk halkıyla kurduğu bağı, aileye ve kültürel değerlere verdiği önemi, eşi Cheryl Flake ile konutunda, AA muhabirine anlattı.

ABD Başkanı Joe Biden tarafından ülkesinin Ankara Büyükelçisi olarak geçen yıl temmuz ayında aday gösterilen Flake, ABD Senatosu'nun onayının ardından 7 Ocak 2022'de Türkiye'ye geldi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a güven mektubunu 26 Ocak'ta sunarak görevine başlayan Flake, diplomasi kariyerine başlamadan önce uzun yıllar siyasetle ilgilendi.

ABD Senatosunda 2013-2019'da Arizona eyaleti senatörü olarak görev yapan Flake, 2001-2013'te de Temsilciler Meclisi üyeliği görevinde bulundu.

Flake'in siyasi kariyerindeki önemli dönüm noktalarından biri, 2019'da eski Başkan Donald Trump'ın yönetimi ve Cumhuriyetçi Partinin politikalarıyla ayrıştığı gerekçesiyle Senato'dan emekli olması. Flake, Cumhuriyetçi olmasına rağmen 2020 başkanlık seçiminde Demokrat Partili Biden'ı destekledi.

"Çok önemli bir zamanda, çok önemli bir görev"

Ankara'da göreve başladığında "Parti siyaseti, suyun kıyısında biter" başlığıyla kaleme aldığı yazıyla Türk halkına hitap eden Flake, siyasetten diplomasiye geçişini, "Benim yolculuğum, ABD Büyükelçilerinin alışageldik yolculuğundan daha farklı oldu." sözleriyle ifade etmişti.

Flake, ABD'nin Ankara Büyükelçisi olarak kendi döneminde nasıl bir fark ortaya koyacağını ise göreve başlamasının ardından verdiği ilk röportajda, AA muhabirine şöyle anlattı:

"Ben diplomat değildim, Dışişleri Bakanlığının bir mensubu değildim. 20 yıllık politikacıydım. Politikacı olduğum dönemde 'Eğer bu işi yapmasaydınız ne yapmak isterdiniz?" sorusu bana sıklıkla yöneltilirdi. Ben de sık sık 'Dışişleri'nde olmak isterdim.' diye yanıtlardım. Çünkü yaptıkları işin son derece önemli olduğunu, yumuşak gücün önemini bildiğimden, kariyer diplomatlarımıza büyük hayranlık duyuyorum. Kariyerim boyunca Dışişleri'ne büyük hayranlık duydum ama Temsilciler Meclisi'nde 12 yıl, Senato'da 6 yıl görev aldım. Yani toplam 18 yıl farklı bir ortamda, farklı bir iş alanında yer aldım."

Flake, göreve gelişinin bu nedenle farklı bir yolla olduğunu belirterek "Biden yönetimi bana bir görev üstlenmeyi düşünüp düşünmediğimi sorduğunda, 'Sadece önemli bir görev olursa düşünürüm.' dedim ve bu görev gerçekten önemli. Türkiye önemli. Dünya sahnesinde büyük bir role sahip. Bizim için önemli bir müttefik. Dolaysıyla bu, çok önemli bir zamanda çok önemli bir görev. Hiçbir şey burada olmak kadar beni mutlu edemezdi." diye konuştu.

"Mevcut yakın ilişkimizin faydasını görüyoruz"

Büyükelçilik görevinde, "güçlü ikili ilişkilerin devamı" yönünde katkı sunacağını ve ilişkilerin daha da güçlü olabileceğini dile getiren Flake, "ABD ve Türkiye olarak mevcut yakın ilişkimizin faydasını görüyoruz. Güvenliğimiz güçlendi. Türkiye, 70 yıldır NATO'nun önemli bir üyesidir. Dolayısıyla bu alanda birçok ortak çıkarımız bulunuyor." dedi.

Türkiye-ABD ilişkilerinin sadece güvenlik alanından ibaret olmadığını vurgulayan Flake, ekonominin de iki ülke açısından önemli ve gelişen bir alan olduğuna dikkati çekti.

Flake, "Türkiye ile kapsamlı ve büyüyen bir ticari ilişkimiz, önemli pazarlarımız var. Dolayısıyla teşvik etmemiz ve geliştirmemiz gereken, hayati önem taşıyan pek çok şeye sahibiz." ifadelerini kullandı.

Bölgesel gelişmelere de dikkati çeken Flake, "Kuşkusuz, şimdi Ukrayna'da olduğu gibi bölgede ortaya çıkan tehditler karşısında, Türkiye ile ilişkilerimiz çok daha önem arz ediyor." diye konuştu.

"Türkiye, önemli bir NATO üyesi"

Flake, Türkiye ve ABD'nin NATO nezdindeki iş birliğine ilişkin ise "Türkiye, önemli bir NATO üyesi. İkinci en büyük F-16 filosuna sahip, NATO misyonlarına en büyük katkı sunan üçüncü ülke." dedi.

ABD'nin NATO Büyükelçisi Kay Bailey Hutchison'la bu hafta yaptığı telefon görüşmesini de aktaran Flake, şöyle devam etti:

"(Hutchison) NATO'daki rolü ve özellikle, ABD'ye ve yurt dışındaki NATO misyonlarına yönelik taahhütlerine bağlılığı nedeniyle Türkiye'ye ABD'nin teşekkürlerini iletmemi istedi. Dolayısıyla bu, özellikle Rusya gibi bir tehdit söz konusuyken son derece önemli. Şunu da söylemeliyim ki, Türkiye Ukrayna'nın egemenliğini desteklemekte kararlılığını sürdürüyor. Bu bizim için bölge ve dünya için çok önemli. Aynı zamanda egemenliğini koruması için Ukrayna'ya yardım da etti. Öte yandan Türkiye, 'eğer bir diplomatik çözüm yolu varsa buna başvurmaya olan bağlılığımızı' da paylaşıyor. Bu konuda büyük destek verdi."

"Türkiye ABD'deki Avrupalı öğrenci sayısına en büyük katkı veren ülke"

Halklar arasındaki bağların güçlenmesi açısından değişim programlarının son derece önemli olduğunu belirten Flake, eşi Cheryl Flake'in 1985'te Brigham Young Üniversitesi bünyesindeki "Genç Büyükelçiler" adlı müzik, dans ve performans grubunun üyesi olarak Türkiye'ye geldiğini anlattı.

Flake, "Eşim, 'Ben o zamanlar genç büyükelçiydim, şimdi sen de daha yaşlı bir büyükelçi oldun.' diyor. Bu, bir değişim programının neler yapabileceğine mükemmel bir örnek." dedi.

Eğitim, değişim programları ve İngilizceye önem verdiklerini vurgulayan Flake, "Türkiye ABD'deki Avrupalı öğrenci sayısına en büyük katkı veren ülke. ABD'ye dünya genelinde gelen öğrenciler arasında ise 15. sırada yer alıyor ve bu sayı giderek artıyor. Değişim programları kapsamında ise şu anda yaklaşık 170 Türk öğrenci Fulbright Programı kapsamında ABD'de burslu öğrenim görüyor. Diğer birçok değişim programımız gibi bu, önemli bir program." diye konuştu.

Flake, yurt dışındaki üniversitelere kayıt olduklarında dil konusunda sıkıntı yaşamamaları için Türk vatandaşlarına yönelik birçok İngilizce öğrenme programları da olduğunu aktardı.

Resmi ya da turizm amaçlı olsun, iki ülke arasında çok iyi değişim programları olduğunu söyleyen Flake, "Buradaki konsolosluğumuz oldukça yoğun. Türk vatandaşlarının ABD'ye gelmesinden çok memnunuz ve Amerikalılar da buraya gelmeyi çok seviyor." ifadelerini kullandı.

"Türkiye ekonomi alanında da çok önemli"

Flake, iki ülkenin ekonomik iş birliğine ilişkin ise "İnsanlar Türkiye'nin sadece güvenlik alanında önemli olduğunu düşünme eğiliminde ama Türkiye ekonomi alanında da çok önemli." dedi.

Türkiye ve ABD'nin geçen yıl, bir önceki yıla göre yüzde 28 artışla yaklaşık 28 milyar dolar tutarında ticaret yaptığını belirten Flake, "Türkiye'de 100 bin civarında iş imkanı yaratan yaklaşık 50 milyar dolar tutarında ABD yatırımı var. Bunlar büyük meblağlar." değerlendirmesinde bulundu.

Flake, Türkiye'nin ABD'ye ihracatının geçen yıl yüzde 45 arttığını anlatarak "Biliyorsunuz, (Kovid-19) salgın pek çok ülkenin ihracatını gerçek anlamda azalttı ve Türkiye bu süre zarfında ihracatını artırmayı başardı. Bunun çoğu da ABD'ye yönelikti." dedi.

Ekonomik ilişkilerin çok önemli ve gelişmekte olduğunu söyleyen Flake, "Bazı iddialı hedefler belirledik, önceki (ABD) yönetim döneminde 100 milyar dolarlık ticaret hedefi koyduk. Bu iddialı bir hedef ama ne zaman Amerikalı ve Türk iş insanlarıyla bir araya gelsem bu hedefe ulaşmak istediklerini görüyorum. Zamanla bu hedefe ulaşacağımıza inanıyorum." diye konuştu.

(Türkiye'nin ortak mekanizma için ABD'ye sunduğu önerilere yanıt) "Kısa zamanda gelecek"

Flake, Türkiye-ABD ilişkilerinin geliştirilmesi için kurulması kararlaştırılan ortak mekanizmayı ve ilişkilerdeki sorunlu konuların ele alınacağı çalışma grubuna ilişkin son durumu da değerlendirdi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Biden'ın 31 Ekim 2021'de Roma'daki görüşmelerini hatırlatan Flake, iki ülke liderinin, Türkiye ve ABD'nin birlikte çalıştığı ya da tam olarak aynı görüşte olmadığı konulara ilişkin yüksek düzeyli diyaloğu teşvik eden bir stratejik mekanizma kurduğunu söyledi.

Flake, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman'ın geçen yıl, Avrupa ve Avrasya İşlerinden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı Karen Donfried'in de geçen kasım ayında Türkiye'ye geldiğini ve Türkiye'den üst düzey bir heyetin de geçen eylül ayında ABD'yi ziyaret ettiğini hatırlattı.

İki ülke arasındaki sorunların ele alınacağı çalışma grubuna dair Türkiye'nin görüşlerini içeren belgeye ABD'den ne zaman yanıt geleceğine ilişkin ise Flake, şunları kaydetti:

"Bu stratejik mekanizmadan tam olarak yararlanmak için daha üst düzey ziyaretler yapılmasını umuyoruz. Türkiye bunun için bir format belirledi ve bunu teslim aldık. Hükümetimiz, yanıt vermeden önce benim bu göreve başlamamı bekledi. Şimdi bu yanıt kısa zamanda gelecek."

"Türkiye asli müttefikimiz"

Flake, ABD Kongresi'nde Türkiye'ye dair birçok konuda çalıştığını belirterek "Çünkü Türkiye bizim asli müttefikimiz ve dünya sahnesinde önemli bir oyuncu. Türkiye, Rusya'nın bölgedeki maceracılığını ve saldırganlığının geriye itilmesi açısından önemli bir müttefiktir." dedi.

ABD ve Türkiye'nin Kafkasya'da ve Kuzey Afrika'da birlikte çalıştığını söyleyen Flake, Senato'da Afrika alt komitesine başkanlık ettiği altı ay boyunca Türkiye'nin Afrika'ya artan olumlu katkılarını gördüğünü anlattı.

Flake, "Türkiye coğrafi olarak, geniş erişim alanı ve dış politikası açısından her zaman merkezde yer almıştır ve özellikle bugün bölgesel olarak karşı karşıya olduğumuz zorlu sorunlar göz önüne alındığında, Türkiye gibi vazgeçilmez bir müttefikimiz olduğu için şanslıyız." diye konuştu.

ABD'nin PKK/PYD-YPG ile iş birliği ve FETÖ'nün ABD'deki varlığı

Flake, "Türkiye, ABD'nin terör örgütü PKK/PYD-YPG ile iş birliğini ve FETÖ'nün ABD'deki varlığını sürdürmesini, iki ülke ilişkilerinde son dönemin en ihtilaflı konuları olarak listeliyor. Artık iki ülke arasında yeni bir diyalog mekanizması olduğuna göre, terörle mücadelede yeni ve somut iş birliği adımları olacak mı?" şeklindeki soruya, Türkiye ve ABD'nin terör örgütü DEAŞ'tan kurtulma yönünde ortak taahhüdü olduğu yanıtını verdi.

İki ülkenin DEAŞ'la mücadele alanında büyük adımlar attığını dile getiren Flake, Suriye'nin kuzeybatısında ölü ele geçirilen DEAŞ elebaşı İbrahim El Haşimi el Kureyşi'ye yönelik operasyonun da bu taahhüttün ne kadar önemli olduğuna işaret ettiğini anlattı.

Flake, DEAŞ'la mücadelenin henüz bitmediğini belirterek "Türkiye, bu mücadelede müttefik olmuştur." dedi.

ABD'nin, PKK'yı 1997'de terör örgütü kabul ettiğini hatırlatan Flake, "Türkiye'nin kendi vatandaşlarına karşı sorumluluğunu kabul ediyoruz. PKK tarafından katledilen Türklerin yasını tutuyoruz. Ancak IŞİD'den kurtulma çabalarımızda başarılı olduğumuzdan da emin olmalıyız. Dolayısıyla bu konuda (ülkeler arası) iş birliği yapabileceğimiz birçok alan var." ifadelerini kullandı.

Flake, FETÖ'ye ilişkin ise "Bireysel konular ve iade talepleri ise Türk Hükümeti ile diyalog içinde olduğumuz konular. Hangi kanıtların gerekli olduğu ve benzeri konular açısından bu sorunları çözmeye çalışıyoruz. Dolayısıyla birlikte çalışıyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

F-16'ların alımı/modernizasyonu ve F-35'ler

F-16'ların modernizasyonu ve yeni F-16'ların alınması konusunda iki ülke arasındaki görüşmeleri de değerlendiren Flake, şunları kaydetti:

"F16'lara ilişkin görüşmeler yolunda gidiyor. Aslına bakarsanız, 'LoR' olarak adlandırılan talep mektubunun hazırlanmasına destek olmak için aralık ayında (ABD'den) gelen heyet gibi daha geçen hafta burada bir heyet vardı. Görüşmeler iyi gidiyor. Ancak bu uzun, karmaşık ve çok teknik bir süreç. Dolayısıyla üzerinde çalışıyoruz. Türkiye'nin bu talebini olumlu bir gelişme olarak görüyoruz ve Biden yönetimi sürece destek konusunda kararlı."

Türkiye'nin F16'lara ilişkin talebinin NATO'ya bağlılığı da gösteren olumlu bir gelişme olduğunu dile getiren Flake, "Açıkçası birlikte çalışabilirliğe sahip olmanın son derece önemli olduğunu biliyoruz." dedi.

Flake, Türkiye'nin, F-35 savaş uçakları için ABD'ye yaptığı ödeme karşılığında bir tazminatın söz konusu olup olmadığına ilişkin ise "Bu, çok karmaşık bir süreç. Ancak avukatlar ve muhasebeciler her gün bu konu üzerinde çalışıyor. Ama üstesinden geleceğiz." dedi.

Ukrayna, Afganistan ve Türkiye'nin Ermenistan'la normalleşme süreci

Bölgesel gelişmeleri de değerlendiren Flake, Ukrayna'daki son duruma ilişkin, "Türkiye'nin NATO'ya üyeliğinin 70. yıl dönümü olan bu yıl burada olmak harika. Önemli bir zamandayız, bu da önemli bir ilişki. Türkiye her yerde NATO misyonlarına büyük katkı sağlıyor. Bugün neyle karşı karşıya olduğumuz düşünüldüğünde, bu katkı hiç bu kadar önemli olmamıştı." diye konuştu.

Flake, Türkiye'nin NATO kapsamında yer aldığı önemli bir noktanın da Afganistan olduğunu belirterek ülkede Taliban'ın yönetimi devraldığı süreçte Türkiye'nin baştan sona orada bulunduğunu ve Afganistan'dan ayrılmak isteyen Amerikalılara da yardım ettiğini anlattı.

Büyükelçi Flake, "Türkiye'nin Afganistan'ın geleceğinde ve örneğin Afganistan'ı dünyaya bağlayarak Afganistan vatandaşlarının ve hepimizin yararına olacak havalimanının güvenliğinin sağlanması açısından rol oynayacağını umuyoruz. Bu, önemli bir rol." dedi.

Türkiye'nin Ermenistan'la normalleşme sürecinin de "harika" bir gelişme olduğunu belirten Flake, "Bunu memnuniyetle karşılıyoruz. İlki Rusya'da gerçekleşen, ikincisi Viyana'da düzenlenecek görüşmeler bizi çok mutlu ediyor. Yaşananlar gerçekten çok cesaret verici. İstanbul ve Erivan arasında doğrudan uçuşların başlaması da önemli bir işaret." değerlendirmesinde bulundu.

"Yakında (ABD'den) üst düzey ziyaretler olacağını düşünüyorum"

Flake, Türkiye'ye yakın zamanda üst düzey bir ziyaret olup olmayacağına ilişkin, "Bunu her zaman isteriz. ABD Büyükelçisi olarak buraya birçok üst düzey ziyaret yapıldığını görmek isterim. Üst düzey ziyaretler olacağını düşünüyorum. Açıkçası, biliyorsunuz ki, Ukrayna'daki durum üst düzey yetkililerimizin çok fazla zamanını ve enerjisini alıyor. Ancak yakında (ABD'den) üst düzey ziyaretler olacağını düşünüyorum." ifadelerini kullandı.

Kimin geleceğine ilişkin bilgi paylaşamayacağını ancak üzerinde çalıştıklarını belirten Flake, "Bu stratejik mekanizma ile karşılıklı üst düzey ziyaretlere ev sahipliği yapmamızı sağlayacak harika bir formata sahibiz. Bu ilişkinin önemi ve diyaloğa olan bu yeni taahhüt göz önüne alındığında, üst düzey ziyaretler göreceğimizi umuyorum." dedi.

Flake, şunları kaydetti:

"Türkiye, ABD'nin vazgeçilmez bir müttefikidir. Türkiye 70 yıllık NATO üyesi olarak bizim için çok önemli bir zamanda kritik bir ülkedir. Bu bizim için, bölge ve dünya güvenliği için son derece önemli. Bu, ticaret açısından da böyle. Türkiye, dünya sahnesinde giderek daha büyük bir oyuncu olarak yer alıyor. Türkiye ile ticaretimiz geçen yıl yüzde 28 artarak 28 milyar dolara ulaştı ve gelecek yıllarda bunun daha da artacağına eminim."

(Sürecek)