İran cumhurbaşkanı seçimi ne zaman?
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında hayatını kaybettikten sonra gözler seçimlere çevrildi. İran Anayasası'na göre, Cumhurbaşkanı'nın görevini üstlenecek kişi, Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir olacak. Bu durum, anayasal süreçlerin takip edileceği ve yeni bir cumhurbaşkanının seçimine kadar geçici olarak görevi devralacağı anlamına gelmekte. Bu süreçte, İran'da siyasi ve toplumsal dinamiklerin nasıl şekilleneceği bir merak konusu.
İran resmi ajansı IRNA'nın haberine göre, geçici Cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir, Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf ve Yargı Erki Başkanı Gulamhüseyin Muhsin Ejei ile Cumhurbaşkanlığı Seçimi tarihinin belirlenmesine ilişkin bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşme sonucunda yapılan açıklamaya göre, Cumhurbaşkanlığı Seçimi'nin 28 Haziran'da yapılacağı kararlaştırıldı. Bu tarih, İran'da yeni bir liderin belirlenmesi için önemli bir adım ve ülkenin siyasi geleceği üzerinde etkili olacak.
2024 İRAN CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ NE ZAMAN?
İran Cumhurbaşkanlığı Seçimi, görevdeki Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümünün ardından 28 Haziran 2024 tarihinde yapılacak. İbrahim Reisi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile birlikte Giz Galası Barajının açılışını yapmak üzere İran-Azerbaycan sınırına yaptığı ziyaretten geri dönmek için helikopter kullandı. Yolculuk sırasında, kendisini ve diğer sekiz yolcu ve mürettebatı taşıyan helikopter Doğu Azerbaycan eyaletindeki Verzigan şehri yakınlarında yaklaşık 13:30'da (UTC+03:30) düştü. İran kuvvetleri, kazanın ardından yoğun sis ve rüzgar nedeniyle olay günü 20:39'da kazanın yakınlarına vardı. İlerleyen saatlerde helikopterin enkazı bulundu ve uçaktaki dokuz yolcu ve mürettebatın tamamının öldüğü tespit edildi. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir, İran Anayasası'nın 131. Maddesi uyarınca cumhurbaşkanı vekili oldu.
İRAN SEÇİM SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR?
İran cumhurbaşkanı, İran Anayasası'nın 114. Maddesine göre her dört yılda bir "halkın doğrudan oyuyla" seçilir. Cumhurbaşkanı, ülkenin doğrudan seçilen en üst düzey yetkilisi, yürütme organının başıdır ve Yüce liderden sonra en önemli ikinci pozisyonudur. İran'ın siyasi sisteminde Yüce lider, Cumhurbaşkanından çok daha fazla güce sahiptir. En düşük oy kullanma yaşı 18'dir. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası'na göre Şii İslam'a inanan, Anayasa'ya, Velayet-i fakih ideolojisine ve İslam Cumhuriyeti'ne sadık olan her İran vatandaşı cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olarak katılabilir. Anayasa Koruma Konseyi tarafından yönetilen Seçim İzleme Ajansı adlı bir kurum, kayıtlı adayları inceler ve seçime katılacak adayları belirler. Anayasayı Koruma Konseyi belirli adayların reddedilme nedenlerini kamuoyuna açıklamaz, ancak bu nedenler her adaya özel olarak açıklanır. Kadınların aday olması anayasal olarak engellenmemiştir; ancak adaylık kaydı yaptıran tüm kadınlar Anayasa Koruma Konseyi tarafından seçilme hakkından mahrum bırakılmıştır. Anayasayı Koruma Konseyi sözcüsü "Hiçbir kadını kadın olduğu için reddetmedik" diyerek, kadınların seçimlere katılmasının önünde herhangi bir engel bulunmadığını açıklamıştır. Anayasayı Koruma Konseyi tarafından onaylananlar halk oylamasına sunulur. Oyların salt çoğunluğunu (%50 artı bir) alan aday seçimleri kazanma yeterliliğini sağlar. Hiçbir aday yeterli oyu alamazsa, bir sonraki cuma günü en çok oyu alan iki aday arasında bir seçim daha yapılır. Seçim sırasında oy kullanan İranlılar, nüfus cüzdanlarına bunu gösteren bir damga almaktadır. Anayasaya göre, sonuç belli olduğunda Yüce lider, seçilen cumhurbaşkanının atanma kararnamesini imzalamakla yükümlüdür.
