Toz taşınımı nedir, zararları neler? Çöl tozu hangi illeri etkileyecek? Toz taşınımı neden olur?

Toz taşınımı nedir, zararları neler? Çöl tozu hangi illeri etkileyecek? Toz taşınımı neden olur? sorularına yanıt aranıyor. Çöl tozlarının atmosfer aracılığıyla başka bölgelere taşınması olayına toz taşınımı denir. Türkiye'de toz taşınımı hangi iller de görüleceği ve ne zaman biteceği merak ediliyor.

TOZ TAŞINIMI NEDİR?

Toz taşınımı, yalnızca yerden alınan tozun rüzgarın etkisiyle atmosfere taşınması değil, aynı zamanda çöl tozlarının taşıdığı önemli bir ekosistem faktörüdür. Mineral toz partikülleri, özellikle çöllerden kalkanlar, atmosferin üst tabakalarına ulaşırken uzun mesafeler kat edebilirler. Bu toz parçacıklarının bazıları, kaynak alanlarına yakın bölgelerde çökerken, diğerleri binlerce kilometre yol alarak farklı coğrafyalara kadar ulaşabilirler.

Dünya üzerindeki en önemli toz kaynakları arasında Sahra Çölü ( Afrika ), Arabistan Yarımadası, Gobi ve Taklamakan Çölleri (Asya), Güney Amerika ve Avustralya'daki çöller bulunmaktadır. Bu tozların taşınımı, hem yerel hava kalitesini etkiler hem de uzak bölgelerin ekolojisini etkileyebilir.

TOZ TAŞINIMI ZARARLARI NELER?

Kuzey Afrika'dan gelen ve geçtiğimiz günlerde Güney Yunanistan'ın üzerindeki gökyüzünün turuncu renk almasına neden olan toz bulutları, şimdi de Türkiye'de etkisini göstermeye başladı. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, bugün için 44 ile sarı uyarı yaptı.

Birkaç sene önce yoğun olarak çöl tozlarının geldiğini hatırladığını ifade eden Mustafa Baran, " Sabah kalktığımızda arabalarımızın üzeri görünmez oluyordu. Sağlık açısından çok zararlı olduğunu biliyorum. Gelince evden çıkmayacağız herhalde. Kesinlikle maske takılması gerekiyor. Sadece çöl tozları ile alakalı değil günlük hayatımızın içinde insanların yoğun olduğu yerlerde takılması gerekiyor. Ben etkilenmedim ama etkilenen dostlarımız oldu" diye konuştu.

Sahilde bisikleti ile gezerken çöl tozlarından etkilendiğinin belirten Fahrettin Güden, "Ben her sabah bisiklet ile 50 kilometre yol yaparım. Akşam eve gittiğim zaman saçlarım toz içerisinde olur. İçki ve sigara kullanmadığım için öksürük problemim yok ama benim hanımımda var. Anadolu tarafından buraya misafirliğe gelenler nefes alamıyorlar geri dönüyorlar. Kızımın arabalarının üzeri bembeyaz oluyordu. İstanbul'un kirliliği çok kötü" dedi.

Çöl tozlarının ne olduğunu bilmediğini ifade eden Halil Hayırlıoğlu, "Arabaların üzerinde sapsarı toz olduğunu gördüm. Ne olduğunu bilmiyorum. Arabanın üzerinde sildikten sonra bende merak ettim ne olduğunu. Benimde oldukça dikkatimi çekti" diyerek sözlerini tamamladı.

Ailesi ile birlikte sahilde gezdiklerini çocuğunun çöl tozlarından etkilendiğini söyleyen Naim Uludağ, "Arabanın üzerinde kolaca belli oluyor. Her yıl oluyor alıştık artık. Beni fazla etkilemiyor ama çocukları etkiliyor. Çocuklarımın burnu tıkanıyor. Burnundan nefes alamıyor, ağzından alıyor. İkisini de etkiliyor zor bur durum. Kimse maske ile dışarı çıkmak istemez. Herkesi etkiliyor, bazen nefes alırken bile zorlanıyorsun" dedi.

TOZ TAŞINIMI NEDEN OLUR?

Partikül maddeler, kaynaklarına göre iki ana gruba ayrılır: doğal ve insan kaynaklı (antropojenik). Deniz spreyleri, çöl tozları ve volkanik patlamalar genellikle doğal kaynaklar olarak kabul edilirken, endüstriyel faaliyetler, evsel yanma, ulaşım, tarım, inşaat ve madencilik gibi insan etkileşimleri antropojenik kaynaklara örnektir.

Atmosfere salınan tozun önemli bir kısmı doğal kaynaklardan gelmektedir (Ginoux ve diğerleri, 2012). Farklı modelleme çalışmalarına göre, atmosfere verilen toz yükünün %10 ila %60'ı insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır.

Paleo-toz kayıtları, insan etkilerinin (örneğin arazi kullanımı ve arazi bozulması) 1750 ile 20. yüzyılın son çeyreği arasında küresel toz emisyonlarını ikiye katlayabileceğini öne sürmektedir.

Dünya üzerindeki başlıca toz kaynakları arasında Afrika (Sahra Çölü), Arabistan Yarımadası, Asya (Gobi ve Taklamakan Çölleri), Güney Amerika ve Avustralya'daki çöller yer almaktadır. Kuzey Afrika (Sahra) bölgesi, dünyanın ve özellikle kuzey yarım kürenin ana toz kaynağıdır (Prospero ve diğerleri, 2002).

Dünya atmosferine salınan toz miktarı yaklaşık olarak 2 milyar ton civarındadır (De Longueville ve diğerleri, 2010). Sahra bölgesinden atmosfere salınan toz miktarı, Dünya genelinde salınan toz miktarının yaklaşık yarısı kadardır. Sahra'dan sonra gelen diğer önemli toz kaynakları arasında Orta Doğu ve Orta ile Güney Asya gelmektedir.

İŞTE SARI UYARI YAPILAN 44 İL

Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Amasya, Ankara, Antalya, Aydın, Bolu, Burdur, Çankırı, Çorum, Denizli, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, Isparta, Mersin, Kastamonu, Kayseri, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Kahramanmaraş, Muğla, Nevşehir, Niğde, Ordu, Samsun, Sinop, Sivas, Tokat, Şanlıurfa, Uşak, Yozgat, Zonguldak, Aksaray, Karaman, Kırıkkale, Bartın, Karabük, Kilis, Osmaniye, Düzce.

??25 Nisan 2024 Perşembe
??Kuvvetli Rüzgarlara Dikkat!
???Toz Taşınımı Bekleniyor!
???Hava Sıcaklığı: Önemli bir değişiklik olmayacağı, mevsim normalleri üzerinde seyretmeye devam edeceği tahmin ediliyor. pic.twitter.com/LMH1btQv0u
— Meteoroloji (MGM) (@meteoroloji_twi) April 25, 2024