İdil Biret Biyografisi

İdil Biret Kimdir ?

İdil Biret, (d. 21 Kasım 1941, Ankara), Türk piyano sanatçısı.

Müziğe olan ilgisi iki yaşında başlayan İdil Biret,[1] dört yaşında Bach'ın prelüdlerini çalmaya başladı. Dayısı müzikolog Mahmut Ragıp Gazimihal'di. İlk derslerini Mithat Fenmen'den aldı. 1948 yılında, henüz yedi yaşındayken, ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret'in yurt dışında eğitiminin gereksinimlerinin karşılanması için TBMM'ye bir teklif sundu. Bu teklif sonucunda İdil Biret için özel olarak çıkartılan kanun, "Harika Çocuklar Yasası" olarak bilinir. Bu kanun çerçevesinde eğitimi için ailesiyle birlikte Paris Konservatuvarı'na gönderilen Biret, burada 20. yüzyılın önemli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı. Sekiz yaşında Paris Radyosu'nda ilk konserini verdi. Fransız piyanist Alfred Cortot'dan dersler aldı. İdil Biret'ten ömrü boyunca "en değerli öğrencim" olarak söz eden hocası Alman piyanist Wilhelm Kempff, onunla müzikal ilişkisini hayat boyu sürdürdü. Biret, 11 yaşındayken Kempff ile Mozart'ın İki Piyano İçin Konçertosu 'nu Paris Champs-Elysees Tiyatrosu'nda çaldı. Zaman zaman Kempff'in Positano'da verdiği usta sınıflara katıldı. Kempff'in 90. yaşı için düzenlenen konserde çaldı.

Sanat yaşamı

Biret, Paris Ulusal Konservatuvarı'nı yüksek piyano, eşlikçilik ve oda müziği dallarında birinci olarak bitirdiğinde 15 yaşındaydı. 16 yaşından itibaren çeşitli Dünya sahnelerinde yer aldı. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk konserini 21 yaşında, Rachmaninoff'un Üçüncü Piyano Konçertosu'nu çalarak Erich Leinsdorf yönetimindeki Boston Filharmoni Orkestrası ile gerçekleştirdi. İlk Rusya turnesini piyanist Emil Gilels'in çağrısı üzerine yaptı ve bu ülkede büyük başarı kazandı. Yıllar içinde bu ülkede yüze yakın konser verdi. Biret beş kıtayı kapsayan konserlerinde Atzmon, Copland, Kempe, Keilberth, Sargent, Monteux, Fournat, Leinsdorf, Pritchard, Scherchen, Rozhdestvensky, Mackerras gibi ünlü şeflerle çaldı; Montreal, Berlin, Montpellier, Nohant, Royan, Dubrovnik, Atina, Ankara ve İstanbul festivallerine katıldı. Boston Symphony, Orchestre National de France, Orchestre Suisse Romande, London Symphony, Leningrad Philarmonic, Leipzig Gewandhaus, Dresden Staatcapelle, Tokyo Philarmonic, Sydney Symphony ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde Dünya'nın her yerinde konserler verdi.

Kraliçe Elisabeth (Belçika), Van Cliburn (ABD), Busoni (İtalya), Liszt (Almanya) gibi birçok uluslararası piyano yarışmasında jüri üyeliği yapan İdil Biret'in aldığı ödüller arasında "Lili-Boulanger" (Boston), "Harriet Cohen/Dinu Lipatti" (Londra), Polonya hükûmetinin "kültür liyâkat" ve Fransız hükûmetinin "Chevalier de I'Ordre National de Merite" nişanları da bulunmaktadır. İdil Biret, 1971 yılından beri devlet sanatçısıdır.

Stüdyo kayıtları

İdil Biret, İstanbul Taksim'de, 20 Eylül 1964

İdil Biret Küçükçekmece'de (2012)

Bugüne kadar sanatını icra ettiği plak ve CD'lerin sayısı 80'i geçmektedir. Biret'in 60 ile 70'ler de Atlantik ve Finnadar için yaptığı kayıtlar romantik repertuvardan çağdaş bestecilere uzanan bir yelpazededir. Sanatçı 1980'lerde plak tarihinde ilk kez Beethoven senfonilerinin Liszt tarafından yapılan uyarlamalarının tamamını seslendirmiştir. Daha sonra Frederic Chopin'in bütün piyano eserleri, Johannes Brahms'ın bütün solo piyano eserleri ve konçertoları, Sergei Rachmaninoff'un bütün piyano eserleri Biret tarafından kayda alınmıştır. Bu icralar pek çok eleştirmenin hayranlığı ile karşılanmış ve sanatçının "çağımızın en önde gelen piyano ustalarından biri" olarak nitelenmesine yol açmıştır.

1995'te Chopin'in bütün eserleri dizisi Varşova'da yapılan "Chopin Plakları Büyük Ödülü" yarışmasında jüri özel ödülünü almıştır. Aynı yıl kaydettiği Fransız besteci Pierre Boulez'in üç sonatını içeren CD Paris'te yılın "Altın Diyapozon" ödülünü almış ve Le Monde gazetesi tarafından 95 yılının en iyi plakları arasına seçilmiştir. 1997 yılında 100. ölüm yıldönümü nedeniyle Brahms'ın tüm solo piyano eserlerini beş konserlik bir dizide seslendirmiştir. Biret, ayrıca 2002'de Ligeti'nin etüdlerini kayda almıştır. Biret, Dünya'nın en geniş repertuvarlı piyanisti unvanını taşımaktadır.[kaynak belirtilmeli] Biret'in Stravinsky'nin "Ateş Kuşu" süiti uyarlaması, hocası Kempff'in uyarlamalarını çaldığı plaklar da önemli kayıtlardandır. Biret, 2007 yılında Chopin yorumları nedeniyle Polonya Cumhurbaşkanı tarafından "Üstün Hizmet Nişanı" ile onurlandırılmıştır.

İdil Biret, daha önce tamamını plak haline getirdiği ve konserlerde seslendirdiği Beethoven senfonilerinin Liszt uyarlamaları dizisine 2000'lerde bestecinin tüm konçerto ve sonatlarını kayda alarak devam etmiştir. 2008'in Aralık ayında beş kıtada piyasaya çıkan "Beethoven edisyonu", bestecinin konçerto, sonat ve senfonilerinin ilk toplu sunumu olmaktadır. Bu serinin tümü sanatçıya ait bir etiketle çıkmıştır.

Kitaplar
Dominique Xardel, "İdil Biret-Une pianiste Turque en France” (Fransa'da bir Türk Piyanist İdil Biret): 2006 yılının Eylül ayında Fransa'da yayımlanmıştır. Biret'in hayatının ve görüşlerinin anlatııldığı bu kitap, 2007'de "Dünya Sahnelerinde Bir Türk Piyanisti: İdil Biret" adıyla Türkçeye çevrilmiştir. 2007'nin Ekim ayında Almanya'da Stacatto-Verlag yayınevince "Idil Biret: Eine Türkische Pianistin auf den Bühnen der Welt" basılmıştır.

Üner Birkan, "Piyanodaki Harika". Yazar, kitapta Biret'le iki söyleşi, sanatçıyla ilgili yabancı basında çıkmış yazılarına yer verdi.

Dans Eden Parmaklar(2018) İdil Biret'in piyno da çocukluğundan itibaren yaşadıkları tecrübeleri deneyimlerini anlattığı bir kitaptır.

Belgesel
Müzik dünyasının en büyük piyano virtüözlerinden biri kabul edilen, Türkiye'nin “harika çocuğu” İdil Biret'in yaşamını anlatan ve ilk gösterimi Nisan 2015'te 34. İstanbul Film Festivali'nde gerçekleştirilen İdil Biret: Bir Harika Çocuğun Portresi belgeseli ilk kez dijital erişime açıldı.

Ödül ve nişanları
1952 yılında Paris Konservatuvarı'ndaki yüksek solfej ve deşifraj bölümlerini Birincilik Ödülü ile bitiren Biret, 1957 Haziranı'nda konservatuvarda devam ettiği piyano, oda müziği ve eşlikçilik sınıflarının her birinden birincilik ödülü ile mezun oldu ve "Birincilerin Birincisi" unvanını aldı. Reine Laurent Ödülü ve Popelin mükâfatlarını kazandı.

1954 - Lily Boulanger Memorial, Boston

1957 - Paris Konservatuvarı, Konservatuvar Birinciliği

1961 - Harriet Cohen - Dinu Lipatti Altın Madalyası, Londra

Adelaide Ristori Nişanı, İtalyan Hükûmeti

Chevalier de l'Ordre du Mérite, Fransa

1971: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı

1974 - Kültür/Liyâkat Nişanı, Polonya Hükûmeti

1988 - Boğaziçi Üniversitesi, Onursal Doktora

Eskişehir Anadolu Üniversitesi Onursal Doktora aldı

1995 - Uludağ Üniversitesi, Onursal Doktora

1995 - Grand Prix du Disque Chopin, Varşova

1995 - Altın Diyapozon, Fransa

1996 - Sevda Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası

2003 - Ortadoğu Teknik Üniversitesi Onursal Doktora

2006 - Polonya Üstün Hizmet Madalyası (Chopin eserleri kayıt ve seslendirmeleri nedeniyle)

2007 - 35. Uluslararası İstanbul Müzik Festivali, Onur Ödülü'nü kazandı

2021: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü