Polikistik Over Sendromu: Sahte tedavi satan fenomenler kadın sağlığını tehlikeye atıyor

Polikistik Over Sendromu (PKOS) yaklaşık her 10 kadından birini etkileyen ve regl dönemlerinin sancılı geçmesine yol açan hormonal bir durum.

Sosyal medyada tıbbi yeterliliği olmayan ve milyonlarca takipçiye ulaşan bazı hesaplar, PKOS için kestirme bir çözüm bulunmamasını fırsat bilerek kendilerini uzman olarak tanıtıyor ve sahte tedaviler satıyor.

BBC 100 Kadın biriminden Jacqui Wakefield'ın araştırmasına göre 12 yıldır regl dönemlerini ağrılı geçiren, depresyon ve yorgunluk yaşayan Sophie, PKOS teşhisi konan kadınlardan biri.

Doktorlardan yeterli tıbbi yardım almakta zorlandığı için Instagram'da karşına çıkan ve sorununu çözeceğini vadeden Kourtney Simmang'den yardım almaya karar verdi.

Simmang'ın diyet, takviye gıdalar ve koçluk hizmeti sunan paketi için için 3 bin 600 dolar ödeyen Sophie, yüzlerce dolar ödediği takviyeler de satın aldı.

Jinekolog Dr. Jen Gunter ise Simmang'ın bu testleri satma yetkisi olmadığını ve bu testlerin klinik olarak kullanımının sınırlı olduğunu belirtiyor.

Yaklaşık bir yıl sonra Sophie'nin semptomları düzelmedi, bu yüzden Simmang'ın tedavisinden vazgeçti.

"Programdan bedenimle ve yemekle daha kötü bir ilişkiye sahip olarak, PKOS'umu iyileştirme kapasitemin bulunmadığını düşünerek ayrıldım" diyor.

Kourtney ise sorulara yanıt vermedi.

Videoların yarısı yanlış bilgi yayıyor

Instagram'da kimi fenomenler, kendilerini "beslenme uzmanı" veya "hormon koçu" olarak tanımlıyor.

BBC Dünya Servisi, TikTok ve Instagram'da Eylül ayında "PKOS" etiketiyle en çok izlenen videoları dört dilde inceledi.

Videoların yarısının yanlış bilgi yaydığı tespit edildi.

İngilizce, Svahili, Hintçe ve Portekizce dillerindeki 25 videoyu analiz eden BBC, bu içeriklerin birçoğunun Hindistan, Nijerya, Kenya ve Brezilya'da da popüler olduğunu buldu.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre dünya genelinde PKOS'lu kadınların yaklaşık %70'ine teşhis konulmamış durumda.

Teşhis konulsa bile etkili tedavilerin bulunmasında zorluk yaşanıyor.

Dr. Gunter da, "Tıbbın bir boşluğu olduğunda fırsatçılar bunu kullanır" diyerek durumu açıklıyor.

Sosyal medyada hangi yalan bilgiler var?

PKOS'un diyet takviyeleriyle tedavi edilebileceği; düşük karbonhidratlı, yüksek yağlı keto diyeti gibi diyetlerle tedavi edilebileceği; doğum kontrol haplarının PKOS'a neden olduğu veya semptomlarını kötüleştirdiği; geleneksel ilaçların PKOS'un kaynağını iyileştirmediği gibi yalan ve yanlış bilgilere sosyal medyada rastlanabiliyor.

Uzmanlara göre aşırı kalori kısıtlaması içeren diyetlerin olumlu bir etkisi olduğuna dair hiçbir kanıt yok; keto diyeti ise semptomları daha da kötüleştirebilir.

Doğum kontrol hapları PKOS'a neden olmaz; birçok kadına yardımcı olabileceği gibi herkes için etkili olmayabilir. Ayrıca PKOS'un bilinen bir temel nedeni de yok.

TikTok sözcüsü, platformda önemli zararlara neden olabilecek yanıltıcı veya yanlış içeriklere izin verilmediğini belirtti.

Meta sözcüsü ise kadın sağlığıyla ilgili kullanıcı içeriklerinin kısıtlama olmaksızın platformda yer aldığını ve sağlığa ilişkin yanlış bilgileri çürütmek için üçüncü taraflarla işbirliği yaptıklarını ifade etti.

PKOS Nedir?

WHO'ya göre PKOS, tahmini olarak kadınların yüzde 8-13'ünü etkileyen kronik bir hormonal rahatsızlık.

İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi'ne (NHS) göre semptomlar arasında ağrılı ve düzensiz adetler, aşırı tüylenme ve kilo alımı var.

NHS'ye göre PCOS, kısırlığın en yaygın nedenlerinden biri ancak çoğu kadın tedaviyle hamile kalabiliyor.

Diyabete yol açtı

BBC, Kenya, Nijerya, Brezilya, İngiltere, ABD ve Avustralya'dan farklı ürünleri deneyen 14 kadınla görüştü.

Bu kadınlardan biri Hindistan'ın Bangalore kentinden Vaishnavi'ydi.

Hint fenomen Aanya Sharma'ya güvenmişti.

Diğer birçok fenomen gibi kilo vermeye vurgu yapan Aanya, doğal olduğunu iddia ettiği tedaviler, diyet planları ve detoks öneriyordu.

Vaishnavi'ye diyet planını takip ederken günde yalnızca 1.000-1.200 kalori tüketmesi gerektiğini söyledi.

Sağlıklı bir diyet PKOS semptomlarını hafifletebilir, ancak bu tür aşırı kısıtlamalar kolayca yeme bozukluklarına yol açabiliyor.

NHS, bir kadının günlük ortalama 2 bin kalori tüketmesini öneriyor.

Vaishnavi'nin az kalori tüketen kadınlarda görülen bir yan etki olarak regl dönemleri altı ay boyunca kesildi, ancak vaat edildiği kadar hızlı kilo veremedi.

Bu durum derin bir utanç hissetmesine neden oldu.

"Diğer tüm danışanları benden daha fazla kilo vermişti. Herkes için işe yarıyor gibi görünüyordu" diyor.

Aanya Sharma, PKOS semptomlarını tersine çevrilebileceğini ancak tedavi edilebileceğini iddia etmediğini söylüyor. Müşterileri için sağlıklı bir yaşam tarzını teşvik ettiğini iddia ediyor.

Benzer bir durumu yaşayan Manisha da Bangalore kentinden.

PKOS'u olduğu için çocuk sahibi olamayabileceğinden boşanan kadın tanıdıkları olan Manisha, doktorlardan yeterli yardım alamadığı için sosyal medya fenomenlerine yöneldi.

Ancak diyetler ve mucize olduğu öne sürülen tedaviler semptomlarını daha da kötüleştirdi.

Bir ara intiharın eşiğine geldiğini anlatan Manisha'ya 29 yaşında Tip 2 diyabet teşhisi konulmuştu. Böylece PKOS olan çok sayıda kadında insülin direnci olduğunu, şekeri sindirmekte zorluk çektikleri için diyabet risklerinin daha yüksek olduğunu; ve bunu aslında metformin adlı ilacı kullansaydı önlenebileceğini öğrendi.

Manisha, daha önce tedavi olmak için doktora gittiğinde önemsenmediğini, hamile kalmak istediğinde geri gelmesi gerektiğinin söylendiğini aktarıyor.

Dr. Gunter, bu hastaların kırılgan olabileceğini, tedavi olamazlarsa çaresiz hissedebileceklerini aktardı.

Nijerya'da Medlyn adındaki tıp öğrencisi ise PKOS etrafındaki utanç duvarını kırmaya çalışarak kadınları kanıtlanmış tedavilere yöneltmek için teşvik ediyor.

İngiltere merkezli PKOS üzerine çalışan bir sivil toplum kuruluşu yöneticisi olan Sasha Ottey ise tıbbi tedavilerle çok sayıda kadının hamile kalabileceğini aktarıyor.

Dr. Gunter de uzman bir doktora görünmenin önemini vurguluyor.

Manisha, tıbbi destek aldıktan sonra metformin kullanmaya başladı ve semptomlarında iyileşme kaydetti.

Sophie uzman bir diyetisyenle çalışıyor, Vaishnavi de egzersize yoğunlaşıyor; ikisi de doktorlarla birlikte yeni tedavi seçeneklerini aramaya devam ediyor.