021'de Kara Delikler Hakknıda Öğrendiğimiz 10 Şey
2021 yılında uzay hakkında pek çok yeni şey öğrendik.
2021 yılında uzay hakkında pek çok yeni şey öğrendik. Bunlardan bazıları da kara deliklerle ilgili… 2021 yılında kara delikler hakkında neler öğrendik bakalım.
En Hızlı Dönen Kara Delik
Cygnus X-1'i duydunuz mu? Kuğu takımyıldızı bölgesinde bulunan ve içinde kara delik olduğu düşünülen tanınmış bir galaktik X-ışını kaynağı… 1964'te keşfedilmişti. 2021 Şubat ayında fizikçiler, Cygnus X-1 kara deliğinin önceden düşünülenden yüzde 50 daha büyük olduğunu tespit etti. Bu keşif, onu Güneş'in kütlesinin 21 katı yaptığı ve ışık hızına çok yakın döndüğü anlamına geliyor. Bu, bir kara delik için rekor hızda bir dönme.
Simüle Edilen Yıldız
Bir yıldız kara deliğin kenarına çok yakın dolaştığında, yerçekimi kuvvetleri onu kara deliğin ağzından emilen uzun ipliklere ayırır. Bu olaya "spagettileşme" adı verilir.
Mayıs ayında araştırmacılar, ilk kez, Güneş'ten 750 milyon ışık yılı uzaklıkta bir galaksinin merkezinde yer alan ve Güneş'in kütlesinin 30 milyon katı şaşırtıcı bir ağırlığa sahip bir süper kara delik tarafından bu şekilde parçalanıp yutulan bir yıldızı tespit etti.
Simülasyon bilim adamlarının yıldızların yutulmasına ilişkin inanılmaz bir görselleştirme oluşturmasına yardımcı oldu.
Hawking Haklı Çıktı
Haziran ayında, Lazer İnterferometre Yerçekimi Dalgası Gözlemevi (LIGO) ile araştırmacılar, iki devasa kara deliğin tek bir varlık halinde birleşmesini izlediler.
Kara delikler birbirine doğru spiral çizerken oluşan yerçekimi dalgaları denilen uzay-zaman dokusundaki dalgalanmaları analiz ettiler. Ünlü fizik Stephen Hawking teorisinde bir kara deliğin yüzey alanının zamanla azalmasının imkansız olduğunu belirtir.
Kara Delik ve Nötrön Yıldızı Birleşmesi
LIGO araştırmasında bilim insanları ilk kez, nötron yıldızları adı verilen kompakt varlıklarla birleşen kara delikler gördüklerinden emin olduklarını açıkladılar.
Kara deliklerle birlikte, nötron yıldızları, yıldız bir süpernova olarak patladığında ve geride bir kalıntı bıraktığında, büyük bir yıldızın ölümünün potansiyel bir sonucudur.
LIGO daha önce potansiyel kara delik-nötron yıldızı birleşmelerinin ipuçlarını görmüş olsa da, bu yıla kadar iki sinyal bu tür birleşmelerin gerçekleştiğini kesin olarak kanıtlamamıştı.
Birincisi, Güneş'in kütlesinin bir buçuk katı olan bir nötron yıldızını yutan güneş kütlesinin yaklaşık altı katı olan bir kara delik, ikincisi ise güneşin kütlesinin yaklaşık dokuz katı olan bir kara delik ve kütlesinin yaklaşık iki katı olan bir nötron yıldızını içeriyordu.
Erken Bir Kara Delik Fırtına Estiriyor
Bilinen hemen hemen her galaksinin merkezinde süper kütleli bir karadelik vardır. Bu da iki kozmik varlık arasında sıkı bir ilişki olduğunu düşündürür. Ancak bilim adamları hala bir kara deliğin galaktik ev sahibini nasıl etkilediğini çözemedi.
Haziran ayında yayınlanan araştırma, neredeyse evrenin kendisi kadar eski olan 13 milyar yıllık bir galaksiden yüksek hızlı rüzgarların estiğini gösterdi. Bu, çevredeki gaz ve tozu tüketirken süper kütleli kara deliklerden çıkan galaktik rüzgarın en erken tespit edilen örneğidir. Ayrıca, kabaca 1,8 milyon km/saat hızla hareket eden güçlü rüzgarlar, materyali galaksinin her yerine itecek ve muhtemelen yıldız oluşumunu engelleyecek kadar hızlı hareket eder. Bu, galaksilerin ve karadeliklerinin eski ve çok sıkı bir bağa sahip olduğunu gösteriyor.
Einstein Haklı Çıktı
Kara delikler hakkında zafer kazanan tek kişi Stephen Hawking değil. Temmuz ayında gökbilimciler, 1.8 milyar ışık yılı uzaklıktaki Zwicky adlı sarmal bir galaksinin merkezindeki süper kütleli bir kara delikten parlayan X-ışınlarını yakaladılar.
Araştırmacılar sadece kara deliğin önünden gelen ışığı tespit etmekle kalmadılar, aynı zamanda başlangıçta yerleştiremedikleri garip ışık yankıları bulmayı da başardılar. Bu ışığın kaynağının da kara deliğin arkası olduğu ortaya çıktı.
Bu süreç Einstein'in genel görelilik kuramında fikriyle aynıdır.
Uzaylılar Kara Delik Gücünü Kullanıyor Olabilir
Ağustos ayında, Tayvan'daki bir gökbilimci ekibi, "teknolojik uzaylıların" bir yıldızı çevreleyen Dyson küreleri olarak bilinen varsayımsal mega yapılar kullanarak kara deliklerden enerji topladıklarını öne sürdü.
Uzaylıların kara deliklerin enerjisini kullanarak Dünya'mızı ziyaret edip etmediği şimdilik merak konusu…
Gezici Kara Delikler Yerleşik Hayata Geçebilir
Samanyolu'nun eteklerinde yaklaşık 12 devasa görünmez kara delik görünmez vaziyette olabilir. Bunlardan bazıları daha sonra bizimki gibi gökadaların halelerine yerleşebilir. Gökbilimciler simülasyon kullanarak bu gökadaları bulmaya çalışacak.
En Yakın Kara Delik Çifti Göründü
Aralık ayında teleskoplar, kendi gezegenimize en yakın kara delik çiftini buldular. Kara delik çifti Dünya'dan yaklaşık 89 milyon ışık yılı uzaklıkta Kova takımyıldızında birbirlerinin etrafında dönüyorlar. İkilinin her iki üyesi de ağır sıkletlerdir: daha büyük olanın kütlesi neredeyse 154 milyon Güneş'ten oluşurken, daha küçük olanın kütlesi yıldızımızdan 6,3 milyon kat daha fazladır.
Galaksisi Oranla Büyük Bir Kara Delik
Yaklaşık 820 ışık yılı uzaklıkta kendi yörüngemizde dönen küçücük bir galakside bir tuhaflık var gibi görünüyor.
Samanyolu'ndan 50 kat daha küçük olan Aslan I cüce gökadası, Samanyolu'nun merkezindeki kara delik ile hemen hemen aynı kütleye sahip büyük boyutlu bir kara deliğe ev sahipliği yapıyor.
Gökbilimciler, böylesine bir büyük kara deliğin bu küçük galakside olduğunu anlam vermediler.
Bunu anlamak için yıllarca süren araştırmaları beklemek gerekiyor.
