Neden Mars'taki Yanardağlar Dünya'dakilerden Büyük?
Hiç merak eden oldu mu acaba, Mars'taki yanardağlar neden Dünya'mızdaki yanardağlardan daha büyük?
Hiç merak eden oldu mu acaba, Mars'taki yanardağlar neden Dünya'mızdaki yanardağlardan daha büyük?
Everest'in neredeyse üç katı yüksekliğe sahip olan Olimpos Dağı, Güneş Sistemi'ndeki en büyük volkan ve dağ diye bilinir ve Dünya üzerinde bir benzeri yoktur (İzlediğim belgeselde gördüğüm karelere dayanarak yapıyorum bu yorumu).
Mars'ın yüzeyine şekil vermiş ve etkinlik göstermeyeli çok uzun zaman olmuş binlerce yanardağdan sadece biri; aktif dönem 3 milyar yıldan fazla bir süreye kadar uzanıyor ama en gençleri 500 milyon yaşında, yani bizim gezegenimizde dinozorlar bile yokken püskürüyorlarmış.
Gelelim sorunun cevabına;
YERÇEKİMİ VE KABUK FARKI
Mars ve Dünya üzerindeki yanardağların farkı boyutları... Mars'ta bulunanların boyutları kat kat büyük, patlama oranına ve yerçekimi farkına göre lava akımı daha uzun.
Mars'taki kabuk, Dünya kabuğundan farklı hareket ettiğinden buradaki yanardağlar dev boyutlara ulaşmış diye de açıklanabilir. Dünya'da sıcak noktalar olduğu yerde durur fakat kabuk plakaları bunların üzerinde hareket eder. Mars'ta ise kabuk sabit durur ve lav aynı geniş volkanın içinde yığılıp birikir. Bu da Olimpos Dağı'nın haşmetinin sebebidir.
Dünya yanardağları hala aktifken Mars'ta niye faaliyet yok?
Cevap gezegenlerin boyutlarında… Mars'ın Dünya'dan daha küçük de ondan.
Kaya ve metal gezegenler Mars ve Dünya arasındaki fark boyutları, ama tabi bir de yerçekimi var. Burada 100 kilo, Mars'ta 38 kilo ve volkanik patlamalara etkisi de çok.
Yerçekimi Mars'ta daha az ama daha büyük patlamaya yol açıyor ama sadece yerçekimi ile bugün niye aktif volkanik hareket olmadığını açıklayamayız. Birçok kişi ısı enerjisinin çoğunu kaybettiğine inanıyor.
Dünya benzeri gezegenlerin ısı üretimi iki yolla gerçekleşir: Radyoaktif çürüme ve başlangıçtan beri var olan (primordiyal) ısıtma.
İlki potasyum ve uranyum gibi elementlerden gelir ve miktarı az da olsa gezegene yeterince enerji salabilir. Primordiyal ısıtma ise daha gezegenin ilk oluştuğu anlardan başlar- Mars metal ve taş karışımı olduğundan çekirdeğine doğru batan yoğun metal Mars'a enerji sağlamıştır.
Dünya'da bu iki ısı kaynağı hala iyi durumda ancak Mars için aynı şeyi söylemek mümkün değil. Zaten boyutları daha küçük olduğundan kaynağı da daha azdı… taa en baştan… O yüzden yanardağların etkinliğinin de soğumuş Mars'ta devam etmesi olanaksızdı diyebiliriz. Mars'tan daha küçük gök cisimlerinde, Jüpiter'in Io'su ve Satürn'ün Enceladus'unda volkanik faaliyet olduğunu biliyoruz ancak özellikle Io'da görülen faaliyetlerin sebebi bir gaz devine yakın yörüngesi sebebiyle oluşan gelgit kuvveti.
Mars'ta gerçekten hiç faaliyet yok mu acaba?
Avrupa Uzay ajansı ESA'nın Mars Express görevi sırasında yaptığı gözlemlere bakılırsa aslında etkinlikler 2 milyon yıl öncesine kadar devam etmiş. Hatta 300 bin yıl önce yüzeye çıkamadan kabuk altında sıkışıp kalmış bir yanardağın, yüzey altındaki donmuş bir gölü ısıtıp Mars'ta var olduğunu bildiğimiz suyun oluşumunda rol aldığını düşündüren açıklamalar var. ve NASA'nın InSight'ı sayesinde kimbilir belki de sadece sismik aktivite değil volkanik bir hareketi de canlı canlı yakalayabiliriz.
Son haberlere göre mühendisler hava durumu tarayan sensörleri kontrol ediyor…
