Karadelik Etrafında Evrenin En Hızlı Rüzgârları Keşfedildi
Aralarında Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden Yrd. Doç. Dr. Nurten Filiz Ak’ın da bulunduğu bir grup astrofizikçi, evrenin şimdiye kadar keşfedilmiş en hızlı rüzgârlarını bir süper kütleli karadeliğin etrafında gözledi.
Aralarında Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden Yrd. Doç. Dr. Nurten Filiz Ak'ın da bulunduğu bir grup astrofizikçi, evrenin şimdiye kadar keşfedilmiş en hızlı rüzgarlarını bir süper kütleli karadeliğin etrafında gözledi.
Karadelik etrafında keşfedilen bu rüzgarların hızı saatte 200 milyon km'den daha fazla. Dünya üzerinde şimdiye kadar görülmüş en güçlü kasırgaların en yüksek hızı saatte 300 km'ye ulaşıyor. Karadelikler etrafında keşfedilen bu rüzgarların hızı ise bunun yaklaşık 1 milyon katı.
Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Sloan Digital Sky Survey teleskobu ve Hawaii ve Şili'de bulunan Gemini ikiz teleskoplarından alınan mor-ötesi ışınımları inceleyen ekip, süper kütleli karadelikleri araştırmak için onların etrafındaki rüzgarların dinamiğini inceliyor. Evrenin bilinen en parlak cisimleri olan bu süper kütleli karadelikler etrafındaki madde ile beraber kuazar olarak isimlendiriliyor.
Astrofizikçiler, bazı kuazarların etrafında güçlü rüzgarların olduğunu 1960'lı yıllardan bu yana biliyorlar. Veriler, her dört kuazardan bir tanesinin güçlü rüzgarlara sahip olduğunu gösteriyor. Kuazarlar, etrafında disk şeklinde gaz ve tozun bulunduğu süper kütleli karadelikler içeriyorlar. Boyutları güneş sistemimizden daha küçük olsa da, yaptıkları güçlü ışınım sayesinde gözlenebilen evrenin sınırlarını oluşturuyorlar.
ERÜ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Nurten Filiz Ak, yaptığı açıklamada, yabancı bilim adamları ile birlikte yürüttüğü çalışmanın temel amacının, kuazar rüzgarlarının nasıl oluştuğunu ve dinamiğini incelemek ve bu sayede karadeliklerin nasıl büyüdüğünü ve beslendiğini araştırmak olduğunu söyledi.
Kuazar rüzgarlarını inceleyen çalışma ekibinde kendisiyle beraber Kanada York Üniversitesinden Dr. Jesse Rogerson, Dr. Patrick Hall, Dr. Paola Hidalgo, Dr. Patrik Pirkola ile Pensilvanya Eyalet Üniversitesi'nden Dr. W. Niel Brandt'in de yer aldığı ve çalışmanın Kanada Temel Bilimler ve Mühendislik Araştırma Konseyi, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilim Fonu ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklendiğini belirten ERÜ Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ak,
"Bu karadelikler güneşin kütlesinden bir kaç milyar kat daha büyük bir kütleye sahipler. Etraflarında yeterince yakında bulunan her şeyi yutabiliyorlar. Bu yutma süreci de tıpkı bir-iki yaşında bir çocuğun kendi kendine yemek yemesine benziyor; tabağındakilerden çoğu etrafa saçılırken, az bir kısmı midesine gidiyor. Kuazarlar da etraflarındaki maddeleri yutarken güçlü rüzgarlar oluşuyor ve bu rüzgarlar sayesinde maddenin bir kısmını etrafa saçıyorlar. Biz de bu rüzgarları inceleyerek karadelikleri anlamaya çalışıyoruz. Bu kuazarda şimdiye kadarki en hızlı rüzgarı keşfettik, ayrıca çok daha yavaş olan bir başka rüzgarın da yeni oluştuğunu gözlemledik. Yeni oluşan rüzgarın hızı yaklaşık 140 milyon kilometre. Daha sonra neler olacağını görmek için bu kuazarı gözlemeye devam edeceğiz" açıklamasını yaptı. - KAYSERİ
