Dünya Bankası: Savaş kaynaklı gıda ve enerji krizi en az 3 yıl sürebilir

Dünya Bankası, Emtia Piyasaları Görünüm Raporu'nu yayınladı. Rapora göre;

Rusya-Ukrayna savaşıyla süregelen maliyet baskı unsurları ve arz kesintileri sonucu yaşanan gıda ve enerjifiyat şoklarının en az 2024' yılının sonuna kadar devam edeceği bu nedenle de stagflasyon riskini de artıracağı öngörülüyor.

Buğday fiyatlarının yüzde 40'tan fazla artarak bu yıl nominal olarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması bekleniyor.

Dünya Bankası Emtia Piyasaları Görünüm Raporu'na göre, son iki yılda dünyanın enerji fiyatlarında 1973 petrol krizinden bu yana yaşanan en büyük artışı ve 2008' den bu yana da gıda ve gübre fiyatlarındaki en büyük yükselişe ulaştığını belirtti. Mevcut seviyelerinden geri çekilseler de,2024' ün sonuna kadar son beş yıllık ortalamanın üzerinde olacağı tahmin ediliyor.

Özellikle Rusya ve Ukrayna'dan buğday ithalatına dayanan gelişmekte olan ekonomiler üzerinde yoğun bir baskı oluşturması öngörülüyor.

Dünya Bankası'nın Beklentiler Grubu Kıdemli Ekonomisti John Baffes, "Emtia piyasaları muazzam bir baskı altında ve bazı emtia fiyatları nominal olarak tüm zamanların en yüksek seviyelerine ulaştı" dedi .

"Bunun kalıcı zincirleme etkileri olacak. Enerji ve gübre gibi girdi fiyatlarındaki keskin artış, özellikle gelişmekte olan ekonomilerde gıda üretiminde düşüşe yol açabilir. Daha düşük girdi kullanımı gıda üretimi ve kalitesi üzerinde baskı yaratacak ve gıda mevcudiyetini, kırsal gelirleri ve yoksulların geçim kaynaklarını etkileyecektir. "

Dünya Bankası Beklentiler Grubu Direktörü Ayhan Köse, "Emtia piyasaları Ukrayna'daki savaş nedeniyle on yıllardır en büyük arz şoklarından birini yaşıyor" dedi .

"Gıda ve enerji fiyatlarında ortaya çıkan artış, önemli bir insani ve ekonomik bedel yüklüyor ve muhtemelen yoksulluğu azaltmadaki ilerlemeyi durduracaktır.. Daha yüksek emtia fiyatları, dünya çapında zaten yüksek olan enflasyonist baskıları da şiddetlendiriyor."

Küresel ekonominin 1970'lerin zayıf büyüme ve yüksek enflasyonunun yeniden başlamasına doğru gittiğine dair korkuları yoğunlaşacağı veUkrayna'daki savaşın önümüzdeki üç yıl boyunca pahalı gıda ve enerjiyle sonuçlanacağı konusunda uyardı.

Rapor; politika yapıcıları vatandaşlarına ve küresel ekonomiye verilen zararı en aza indirmek için derhal harekete geçmeye çağırıyor. Gıda ve enerji, yakıt sübvansiyonları yerine nakit transferleri, okul beslenme programları ve kamu iş programları gibi hedefli güvenlik ağı programları için çağrıda bulunuyor.

Ayrıca ülkeleri yenilenebilir enerji gibi sıfır karbonlu enerji kaynaklarının gelişimini hızlandırmaya çağırıyor.

Dünya Bankası, 1970'lerden bu yana yaşanan en büyük emtia şokunun stagflasyon hayaletini artırdığını söyledi. Rapora göre savaşın etkisinin en az iki nedenden dolayı önceki şoklardan daha uzun sürebileceğini ortaya koyuluyor.

Bu nedenler:

Yüksek doğal gaz fiyatları gübre fiyatlarını artırdı ve tarım fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı yarattı. Buna ek olarak, şimdiye kadarki politika tepkileri, talebi azaltmak ve alternatif arz kaynaklarını teşvik etmek için uzun vadeli önlemlerden ziyade, genellikle arz açıklarını ve fiyat baskılarını şiddetlendiren vergi indirimleri ve sübvansiyonlara odaklanmasıdır.

Savaş aynı zamanda daha uzun süreli enflasyonla sonuçlanabilecek daha maliyetli ticaret kalıplarına da yol açıyor.

Enerji ticaretinde büyük bir sapmaya neden olması bekleniyor. Örneğin, bazı ülkeler artık daha uzak yerlerden kömür tedariki arıyor. Aynı zamanda, bazı büyük kömür ithalatçıları, diğer büyük ihracatçılardan gelen talebi azaltırken Rusya'dan ithalatı hızlandırabilir.

Raporda, bu sapmanın büyük olasılıkla daha maliyetli olacağı, çünkü daha uzun nakliye mesafeleri içerdiği ve kömürün hantal ve nakliyesi pahalı olduğu belirtiliyor. Doğal gaz ve petrolde de benzer sapmalar yaşanıyor.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin neden olduğu ticaret ve üretim kesintilerinin bir sonucu olarak, enerji fiyatlarında %50'lik bir artış öngörüyor. Brent ham petrol fiyatının 2013'ten bu yana en yüksek seviyesinde olduğunu ve 2021'e kıyasla %40'tan fazla bir artışla .2022'de varil başına ortalama 100$ olması bekleniyor.

Daha maliyetli ticaret modellerine geçiş başladığı için temiz enerjiye geçiş süreci de ertelenebilir.

Dünya Bankası'nın Adil Büyüme, Finans ve Kurumlardan Sorumlu Başkan Yardımcısı Indermit Gill . "Genel olarak, bu 1970'lerden beri yaşadığımız en büyük emtia şoku. O zaman olduğu gibi bu şok, gıda, yakıt ve gübre ticaretindeki kısıtlamaların artmasıyla da durumu daha da ağırlaştırıyor. Yaşanan gelişmeler stagflasyon hayaletini yükseltmeye başladı. Politika yapıcılar, ülke içinde ekonomik büyümeyi artırmak için her fırsatı değerlendirmeli ve küresel ekonomiye zarar verecek eylemlerden kaçınmalıdır.'' dedi.

Enerji fiyatlarının 2023 ve 2024'te gevşemeden önce 2022'de yüzde 50'den fazla artması bekleniyor. Tarım ve metaller de dahil olmak üzere enerji dışı fiyatların 2022' de yaklaşık yüzde 20 artması ve önümüzdeki yıllarda da benzer seyirde ilerlemesi bekleniyor.

Bununla birlikte, emtia fiyatlarının son beş yıllık ortalamanın üzerinde kalması bekleniyor. Rusya'ya yönelik uzun süreli bir savaş veya ek yaptırımlar olması durumunda, fiyatlar şu anda öngörülenden daha yüksek ve daha değişken olabilir.

Kısa vadede, daha yüksek fiyatlar, daha temiz enerji biçimlerine geçişi kesintiye uğratmak veya geciktirmekle tehdit ediyor. Birçok ülke fosil yakıt üretimini artırma planlarını açıkladı. Yüksek metal fiyatları, alüminyum ve pil kalitesinde nikel gibi metallere bağlı olan yenilenebilir enerji maliyetini de artırıyor.

Rapor, politika yapıcıları gıda ve enerji konusunda yaşanabilecek zararı en aza indirmek için harekete geçmeye çağırıyor.

Nurten Sırma

Tüketici Konfederasyonu Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Komisyon Başkanı ( TÜKONFED)

nurtensirma@gmail.com